‘Ons pensioensysteem hervormen is een zwaar beroep op zich’

We hebben tot nog toe weinig bereidheid bij onze gesprekspartners gevoeld om echt het brede debat over de pensioenhervorming aan te gaan. Dat zegt Bart Buysse, directeur-generaal van werkgeversorganisatie VBO.

De sociale partners hebben vorige week binnen het Nationaal Pensioencomité een verdeeld advies uitgebracht over het dossier van de zware beroepen. De basisfilosofie van het VBO in die gesprekken was eenvoudig: om de transparantie en financiële leefbaarheid van onze pensioenen te waarborgen, moeten we eerst een pensioensysteem met punten uitwerken dat uitgaat van een referentieloopbaan van 45 jaar.

Vervolgens bepalen we zo nodig correcties, bijvoorbeeld voor zware beroepen. Ons doel? Een houdbaar en toekomstgericht pensioensysteem uitwerken dat onze publieke financiën niet ondermijnt en dat ook solidair is met de toekomstige generaties.

Lijst van criteria

In het voorjaar van 2016 vroeg de regering aan de sociale partners om, binnen door haar bepaalde budgettaire grenzen, een lijst van criteria op te stellen die de uitoefening van een beroep ‘zwaar’ maken en een vroegtijdige uitstap verantwoorden. Een uitzondering op de regel dus.

Terwijl de vakbonden meer dan 80 criteria voor een zwaar beroep vooropstelden, wilden werkgevers de lijst zo beperkt en objectief mogelijk houden om de pensioenhervormingen niet uit te hollen. Een akkoord werd niet bereikt, daarvoor was het water te diep. Dat betkent meer dan waarschijnlijk dat de regering het dossier naar zich toe zal trekken.

Het zou goed zijn mocht men in de behandeling van dit dossier een zekere logica en coherentie aanhouden: om langer werken aan te moedigen, moet dit zich vertalen in meer pensioen dan voor wie minder lang werkt.

Effectief gewerkte perioden moeten ook meer gevaloriseerd worden dan niet-gewerkte perioden.

Een evaluatie van het systeem van de ‘gelijkgestelde dagen’ (perioden van inactiviteit ingevolge bepaalde noodwendigheden of oorzaken, die mee recht geven op pensioen) dringt zich dan ook. Die elementen moeten worden meegenomen in het basis(punten)systeem.

Pas wanneer dat vaststaat, kan worden nagegaan waar eventueel nog correcties moeten worden aangebracht, bijvoorbeeld voor zware beroepen. De vakbonden verkiezen de omgekeerde methode: eerst de uitzonderingen bepalen en daarna pas het basisstelsel uittekenen. Zo span je de kar voor het paard en riskeer je pensioenhervorming al uit te hollen nog voor ze geconcretiseerd is.

‘Objectief, meetbaar en controleerbaar’

De gesprekken rond de zware beroepen werden aangevat op basis van vier ‘mogelijke’ criteria: fysiek zwaar werk, belastende werkorganisatie, verhoogd veiligheidsrisico en mentale of emotionele belasting.

De twee laatste criteria vallen echter niet op een objectieve manier te beoordelen of kennen geen wetenschappelijk grondslag, omdat er geen studies zijn die een impact ervan op de gezondheidstoestand van de werknemer aantonen die een vroegtijdige uitstap verantwoorden. Zij komen voor het VBO bijgevolg niet in aanmerking.

Uit de hoorzittingen in het Nationaal Pensioencomité bleek tevens dat het niet evident is om te werken met individuele criteria. Het is volgens het VBO dan ook beter om uit te gaan van objectieve, meetbare en controleerbare criteria voor zware beroepen, zoals bijvoorbeeld een langdurige tewerkstelling in nachtarbeid, waarvan bewezen is dat dit een effect kan hebben op de gezondheid van de werknemer.

Uiteindelijk moeten we hier ook rekening houden met het ruimere kader waarbinnen werknemers worden tewerkgesteld: het volledige arsenaal van de welzijnswetgeving (veiligheid, gezondheid en bescherming op het werk), de maatregelen rond werkbaar en wendbaar werk, rond activering, hëroriëntering en loopbaanaanpassing, de technologische vooruitgang die het werk lichter maakt, de bestaande uitzonderingsregimes voor zware beroepen inzake SWT en landingsbanen…

We kunnen geen bijzondere regelingen blijven opeenstapelen en deze elementen ook nog eens meenemen in de pensioendiscussie.

Debat

We zijn ondertussen anderhalf jaar verder en hebben tot nog toe weinig bereidheid bij onze gesprekspartners gevoeld om echt het brede debat over de pensioenhervorming aan te gaan. Zij focussen op het uitzonderingsregime voor de zware beroepen, met weinig evolutie in hun buitensporige voorstellen daaromtrent, maar over het puntensysteem wordt met geen woord gerept. Het wordt dringend tijd dat het debat daarover wordt gevoerd, of we blijven rondjes draaien.

Overleg plegen is iets anders dan louter wachten tot de andere partij zonder meer je standpunt aanvaardt. Van werkgeverszijde hebben we enkele openingen gemaakt inzake zware beroepen. Verder overleg heeft alleen zin als dat ook betrekking heeft op het basis(punten)systeem. We willen gerust verder proberen om via sociaal overleg tot oplossingen te komen, maar dan moeten we snel vooruitgang boeken. Zo niet zal het de taak van de regering zijn om knopen door te hakken.