Nord Stream eist een vergoeding van ruim 400 miljoen euro van zijn verzekeraars, raakte deze week bekend. De verzekeringsclaim volgt op de in mysteriën gehulde explosie in 2022, die de gelijknamige gasleiding tussen Rusland en Duitsland flink heeft beschadigd. Hoe moet het verder in de zaak die de Europese energievoorziening op haar grondvesten deed daveren?
De explosie van de Nord Stream-pijpleiding is omgeven door onopgeloste vragen over de oorzaak en de daders van deze sabotageactie. Wat zo goed als zeker is: door de explosie is de pijpleiding voorgoed buiten gebruik gesteld. Nord Stream schat dat het herstel tussen 1,2 en 1,35 miljard euro kost. Opmerkelijk is dat Gazprom, het Russische staatsgasbedrijf dat de eigenaar is van Nord Stream, de toevoer van gas al had stopgezet voor het incident, als reactie op de westerse steun aan Oekraïne.
De zaak, die bij het High Court in Londen ligt, betrekt verzekeringsmaatschappijen zoals Lloyd’s of London en Arch Insurance. De focus van de claim ligt op de schade aan zowel Nord Stream 1 als Nord Stream 2, na de ontdekking van explosieven die duiden op opzettelijke sabotage. Hoewel Rusland aanvankelijk als hoofdverdachte werd gezien, neigen veiligheidsdiensten nu naar de theorie dat een pro-Oekraïense groep verantwoordelijk is. Details blijven schaars, aangezien Nord Stream terughoudend is met het geven van informatie over het lopende juridische conflict.
‘Non-issue’
“Het lijkt mij lastig voor het bedrijf achter Nord Stream om die schade te kunnen verhalen op verzekeringsbedrijven”, zegt Moniek De Jong (UGent), die haar promotieonderzoek deed naar Nord Stream 2. “Want die pijpleiding is stilgelegd door Rusland. Het land heeft de leveringen gestopt voordat de pijpleidingen waren beschadigd. Er werd geen einddatum gekleefd aan de zogezegde werkzaamheden die tot de stillegging leidden. Daarna is het gesaboteerd, terwijl Europa op dat moment had aangegeven zo snel mogelijk over te zullen schakelen naar niet-Russisch gas. Als de pijpleiding nooit was opgeblazen en nooit was stilgelegd door Gazprom, dan zouden we die zeker hebben gebruikt zolang het nodig was.”
“De Russische regering, maar ook Gazprom heeft gezegd dat ze er zeker nog voor openstonden Nord Stream te repareren”, vervolgt ze. “Maar dat lag ook aan de Europese bedrijven die meededen. Wintershall, E.ON (nu Uniper), Gasunie, Engie en alle andere bedrijven hebben allang hun verliezen die ze met die Russische gasconnecties hebben geleden, in Nord Stream en Nord Stream 2, afgeschreven. Ze gaan door met hun bedrijfsvoering zonder Russisch gas. Het zal voor hen een non-issue zijn.”
Denemarken was vorige maand het tweede land dat zijn onderzoek naar de sabotage van de pijplijn heeft stopgezet. Eerder deed ook zijn Scandinavische buur Zweden dat. Stockholm zei niet bevoegd te zijn omdat er geen aanwijzingen waren dat Zweedse burgers betrokken waren bij de charge, die in internationale wateren plaatsvond. “De algemene consensus lijkt wel te zijn dat Oekraïense mensen de boot hebben gehuurd waarmee de explosieven werden geplaatst”, weet De Jong. “Maar of die Oekraïners door Kiev werden gestuurd, of door een private persoon? Of op een of andere manier door Moskou? Door de Amerikanen? Dat is allemaal niet geweten.”
‘Duitsland wou de uitfasering van steenkool en kernenergie opvangen met goedkoop Russisch gas. Het is een grote politieke misrekening geweest van de Duitsers om daar volledig op in te zetten’
Moniek De Jong (UGent)
Sabotage op de Noordzee
Hoe het ook zij, de Nord Stream-sabotage behelsde een ommezwaai in de Europese kijk op energie en stroominfrastructuur. “Het heeft een hernieuwde aandacht op onze infrastructuur gebracht. Hoe belangrijk die infrastructuur is op zee of onder water, in dit geval. Hoe moeilijk dat ook is om te beveiligen. En hoe moeilijk het is te traceren wie verantwoordelijk is als er iets fout gaat. Als we een gigantisch windmolenpark willen maken op de Noordzee, met onderzeese stroomkabels, dan zijn die ook gevoelig voor sabotage.”
Niettemin draagt de grootste economie van Europa nog altijd de gevolgen van zijn decennialange energieflirt met de potentaat in het Kremlin. “Duitsland wou de uitfasering van steenkool en kernenergie opvangen met goedkoop Russisch gas. Het is een grote politieke misrekening geweest van de Duitsers om daar volledig op in te zetten”, ziet De Jong. De Duitse economie leunt sterk op de industriële sector, maar die ondervindt al geruime tijd problemen. Een belangrijke factor zijn de algemene kosten, met name de torenhoge energieprijzen sinds de afsluiting van Nord Stream.
De impact kon nog veel erger geweest zijn, zegt De Jong. “Ze hebben succesvol kunnen overstappen naar vloeibaar aardgas om het Russische gas te vervangen. Zo heeft Duitsland onderhand een aantal lng-terminals gebouwd. Ook de exportverbindingen met België en Nederland worden nog altijd goed gebruikt. Daarnaast heeft de energiecrisis ervoor gezorgd dat de vraag naar gas permanent gedaald is. Onder meer doordat sommige mensen maatregelen hebben genomen om hun huis meer gasefficiënt in te richten, via bijvoorbeeld een betere dakisolatie.”
