‘Negatieve belastingen verdienen hun plaats in het taxshiftdebat’

Als de rentevoeten negatief kunnen worden, waarom ook de belastingen niet?, vraagt Trends-hoofdredacteur Daan Killemaes zich af.

Als de rentevoeten negatief kunnen worden, waarom ook de belastingen niet? Keer ook hier tot een bepaald inkomen de geldstroom om, en laat de overheid betalen aan de belastingplichtige. Dat is geen onbetaalbare fantasie. Op termijn worden negatieve belastingen zelfs onvermijdelijk om in een digitaliserende economie de tewerkstellingskansen van lager geschoolden nog enigszins gaaf te houden. Dat wordt wellicht de grootste sociaal-economische uitdaging voor deze en zeker de volgende regeringen. In de economie van morgen zullen zij die standhouden in de digitale race een almaar groter deel van de koek kunnen opeisen, ten koste van de digitale achterblijvers. Voor wie wil nadenken over de toekomst van zijn kinderen, is het boek The Second Machine Age van Erik Brynjolfsson en Andrew McAfee aanbevolen lectuur.

Negatieve belastingen verdienen hun plaats in het taxshiftdebat. Dit land past het principe van negatieve belastingen trouwens al toe via het systeem van de dienstencheques. De werknemers in dat systeem betalen geen belastingen op hun inkomsten, maar krijgen subsidies, zodat het voor de werkgever betaalbaar wordt die diensten in te huren, en het voor de werknemer financieel interessant genoeg is deze jobs uit te voeren. In het systeem van de dienstencheques erkent de overheid dat arbeid veel te zwaar belast wordt, zeker aan de onderkant van de loonladder.

Via een negatieve belasting kunnen veel vliegen in één klap geslagen worden. Veel hangt natuurlijk af van het design van dit belastingkrediet, maar neem bijvoorbeeld het belastingvrije minimum als startpunt. Wie nu een hoger inkomen heeft, betaalt daar progressief belastingen op. Maar wie minder verdient dan dat belastingvrije inkomen, verliest dat belastingkrediet. Bedrijven bijvoorbeeld mogen verliezen wel in mindering brengen van toekomstige belastbare winsten. Een particulier zou die mogelijkheid ook moeten hebben. Veronderstel een belastingvrij minimum van 1500 euro per maand. Wie dan bijvoorbeeld 1000 euro per maand verdient, krijgt een belastingkrediet van 500 euro. Bij een negatieve belastingvoet van 50 procent, betaalt de overheid aan de belastingplichtige 250 euro terug, zodat het netto-inkomen stijgt naar 1250 euro. De voordelen van dat systeem zijn legio. Het is beter dan een basisinkomen, omdat bij negatieve belastingen de prikkel om te werken behouden blijft. Het systeem is ook veel eenvoudiger dan het ingewikkelde doelgroepenbeleid, en de administratieve infrastructuur is er al. Het ontmoedigt ook zwart werk, want in dat geval gaat een eventueel belastingkrediet verloren.

Bij de taxshift moet dus ook geld worden vrijgemaakt voor negatieve belastingen. De werkgevers zijn bij monde van VBO-topman Pieter Timmermans te inhalig als ze de volledige lastenverlaging op arbeid opeisen. Ja, er is nog altijd een ernstige loonkostenhandicap, maar de werkgevers kunnen de lastendruk bijvoorbeeld ook verlagen door het brugpensioen koeler te beminnen. Als de ondernemingen de lagere lasten grotendeels investeren in nieuwe jobs, dan zou dat geld heel goed besteed zijn. Werkgevers kunnen hier echter geen enkele garantie geven. Pacten in dat verband blijven dode letter en verplichtingen om jobs te scheppen zijn economische nonsens. Onder meer dankzij de digitalisering van de economie kunnen steeds meer bedrijven hun aanbod opvoeren zonder extra personeel aan te nemen. Lagere lasten zullen zich vertalen in grotere winsten, al is daar op zich niets mis mee, integendeel zelfs. Grotere winsten leiden tot een broodnodige stijging van de bedrijfsinvesteringen. Maar ook de werknemers verdienen meer dan kruimels. Niet alleen de vraag naar arbeid is het probleem, werken moet ook lonender worden voor de werknemer, wat onder meer kan via negatieve belastingen.

Het grote mankement van de taxshift is niet deze of gene verdeling van de kosten en baten. Laat het duidelijk zijn: alleen consumptie is een voldoende grote en immobiele belastbare massa om een ernstige taxshift te financieren. Extra belastingen op milieu en vermogen hebben eerder een politieke dan een economische functie. Het grote mankement is dat de totale belastingdruk dezelfde blijft en dat de belastingfactuur doorgeschoven zal worden. Een hogere btw? Dan eisen de vakbonden hogere lonen, en zijn we terug bij de start. Structurele vooruitgang is maar mogelijk als de belastingdruk daalt, en dat kan alleen als de overheidsuitgaven dalen. Bart De Wever legt de vinger op de wonde als hij stelt dat extra hervormingen nodig zijn in de sociale zekerheid, de grote motor achter de stijging van de overheidsuitgaven van de voorbije jaren. Een taxshift zonder lagere overheidsuitgaven is als een hond die zijn eigen staart achtervolgt, met veel beweging maar weinig vooruitgang.