‘Moderne boekhouding maakt goed beleid’

Om de overheidsfinanciën beter te beheren, hebben onze overheden een moderne boekhouding nodig. Dat zegt Patrice Schumesch, partner bij PwC België.

Onze overheidsfinanciën zijn niet op hun best en de situatie lijkt zich niet onmiddellijk te verbeteren. Daardoor nemen de financiële lasten op de toekomstige generaties toe. Die situatie illustreert de nood aan instrumenten om de overheidsfinanciën optimaal te beheren. De huidige toolbox van onze politieke besluitvormers bestaat uit een begroting – een raming van de inkomsten en de uitgaven – en een begrotingsboekhouding, die de uitvoering van goedgekeurde begrotingen controleert. Die hulpmiddelen volstaan niet om een alomvattende economische en langetermijnvisie op de overheidsfinanciën te bieden. Een boekhouding op basis van het toerekeningsbeginsel, die ook de activa en de passiva van de overheidsinstanties en de entiteiten die er deel van uitmaken in acht neemt, levert aanvullende informatie op die nodig is voor zowel de transparantie/verantwoording als het goede beheer van overheidsgelden.

Op de Europese en nationale agenda

Al in 2011 heeft de Europese Unie, door middel van de begrotingskaderrichtlijn, van de lidstaten geëist dat zij boekhoudkundige normen aannemen die transparanter zijn en meer overeenstemmen met de regels voor particuliere ondernemingen. In het kader van die richtlijn voert de Europese Commissie momenteel een project uit om moderne en geharmoniseerde boekhoudregels, gebaseerd op de internationale beste praktijken, op te leggen aan alle overheidsniveaus in Europa.

In België moet de overheid al enkele jaren een boekhouding voeren volgens regels die vergelijkbaar zijn met die van particuliere ondernemingen. Soms ontbreekt het echter aan toepassing hiervan. De informatie die wordt verstrekt in de jaarrekening die is opgesteld volgens een boekhouding op basis van het toerekeningsbeginsel, is nochtans van essentieel belang. Zonder die informatie is het niet mogelijk een volledig beeld te krijgen van de financiële situatie van onze regeringen. Er wordt geen rekening gehouden met alle schulden, zoals de verplichtingen op lange termijn (financieel, pensioenverplichtingen, milieu). Verder wordt geen rekening gehouden met de rijkdom van ons erfgoed, bijvoorbeeld onroerend goed of infrastructuuractiva die deel uitmaken van het vermogen van de staat. Enkel een boekhouding die het mogelijk maakt activa, passiva en toekomstige verplichtingen te identificeren, biedt een meer economische en langetermijnvisie op de overheidsfinanciën. En het is bekend dat wat getoond wordt, wordt beheerd…

Meer dan cijfers en tabellen

Een moderne overheidsboekhouding die een volledige en economische visie geeft op het vermogen en de prestaties van de overheid maakt rapportage mogelijk (analytische boekhouding per project of programma, dashboards voor het beheer van de overheidsfinanciën, enzovoort), die nuttig is voor besluitvorming. Een dergelijke rapportage maakt een meer gedetailleerde analyse mogelijk van de activa, de passiva, de inkomsten en de uitgaven van een overheid, en dus een betere inschatting van de nieuwe initiatieven die in de toekomst kunnen worden genomen. Betrouwbare en volledige financiële informatie moet de basis vormen voor alle politieke beslissingen, zoals dat ook het geval is voor alle managementbeslissingen in bedrijven. Het uiteindelijke doel is een optimale openbare dienstverlening aan de bevolking te waarborgen en de duurzaamheid van de overheidsfinanciën veilig te stellen.

Daarnaast verschaft een goede overheidsboekhouding duidelijkheid aan de kiezers en de belastingbetalers over de herkomst en de besteding van overheidsmiddelen, en wat de financiële gevolgen op lange termijn zijn van de politieke beslissingen die vandaag worden genomen. Een transparante en betrouwbare rapportage is verder ook van belang voor onze geloofwaardigheid op de financiële markten. Dat is des te relevanter in functie van onze hoge schuldenlast.

Tot slot heeft het thema ook een grote democratische waarde. Een solide verslaggeving en duidelijke communicatie over de overheidsfinanciën creëert vertrouwen van burgers in de politieke besluitvorming.

Window of opportunity

De nieuwe Europese Commissie en regionale regeringen in ons land, samen met de vorming van een nieuwe federale regering, bieden een window of opportunity om verdere concrete en krachtige stappen te zetten in de richting van de modernisering van onze overheidsboekhouding. Laat ons hier gebruik van maken. Het gaat tenslotte om het algemeen belang.

Patrice Schumesch is bedrijfsrevisor, Partner bij PwC België, gespecialiseerd in internationale boekhoudnormen voor de publieke sector. Hij is tevens gast Hoogleraar aan de HEC managementschool van de universiteit van Luik.