Marc Roche: ‘Of hij nu hard of zacht is, de brexit zal slagen’

Op 23 mei 2016 besloten de Britten de Europese Unie te verlaten. Er wordt hen vanaf dat moment een sombere en chaotische toekomst voorspeld. Maar toch zal het land niet instorten, zegt Marc Roche, kenner van het Verenigd Koninkrijk. Dat komt omdat het veel troeven heeft.

Marc Roche werkt als essayist en journalist voor de Le Soir en Le Point. Voor Le Monde heeft hij de actualiteit in de Londense City gevolgd. Hij woont sinds 1985 in het Verenigd Koninkrijk. In een tijd waarin de Britten met schande worden overladen en de wind van voren krijgen, publiceert hij een tegendraads essay waarin hij stelt dat de brexit niet tot chaos zal leiden. “Ze gooien de trossen los. En dat zal het land niet beter, maar anders maken”, legt Marc Roche uit.

Wat voor brexit zullen we krijgen? Na de top in Salzburg, waar de Europeanen het plan van Theresa May verwierpen, zitten we in een impasse. De kans dat we een harde brexit krijgen, zonder akkoord met de Europese Unie, neemt toe.

MARC ROCHE. “Of hij nu hard of zacht is, de brexit zal slagen. Bij een harde brexit zal de pijn in de beginperiode alleen iets langer duren. Maar ik denk dat beide partijen er belang bij hebben de scheiding in der minne te schikken. Zelfs als die schikking minimaal en louter juridisch is. Dat is het voorstel van Financial Times, dat een ‘blinde’ brexit wil. Daarbij treedt de scheiding op 29 maart juridisch in werking, maar regelen Europa en het Verenigd Koninkrijk hun toekomstige betrekkingen pas tijdens een transitieperiode.”

Op het Europese vasteland voorspellen de mensen chaos in het Verenigd Koninkrijk. Wilt u dat relativeren met uw stelling dat de brexit zal slagen?

ROCHE. “Precies. Ik was een remainer (iemand die in de EU wil blijven, nvdr) in mijn hart, maar de rede heeft van mij een brexiteer gemaakt. Ik was er zeker van dat het Verenigd Koninkrijk in de Europese Unie zou blijven en zou blijven profiteren van zijn zeer gunstige positie: het stond met één been in de EU en met één been erbuiten, het had het Engels ingevoerd als Europese taal en de mooiste postjes in de instellingen bemachtigd. De uitslag van het referendum van 23 mei 2016 heeft me dan ook totaal verrast. Maar wat ik nog schokkender vond, was de arrogantie van mijn Europese vrienden in de maanden daarop. Buiten de EU zou er geen heil te vinden zijn. Maar het Verenigd Koninkrijk beschikt over troeven, die het nu volledig zal kunnen uitspelen.”

U somt die troeven op: de City, de mogelijkheid om een fiscaal paradijs op te richten voor de deur van Europa, de commerciële en financiële banden met China, de flexibiliteit van de arbeidsmarkt, de kenniseconomie, de kwaliteit van de Engelse universiteiten, enzovoort. U voegt daar ook de ongekende veerkracht van het Britse volk aan toe. Waarom?

ROCHE. “Het Verenigd Koninkrijk is de Verenigde Staten niet. Het heeft een volksgezondheidsdienst, een minimumloon, woonsubsidies, enzovoort. Maar iedereen moet voor zijn eigen toekomst zorgen. Zo bepaalt de volksgezondheidsdienst bijvoorbeeld dat een bezoek aan de huisarts niet langer dan zeven minuten mag duren en kom je telkens bij een andere arts terecht. Je bent verantwoordelijkheid voor je eigen gezondheid en je wordt geacht niet ziek te worden. De klassenmaatschappij floreert er nog even goed als in de negentiende eeuw. Dat komt volgens mij omdat er geen revolutie is geweest. En ook omdat het land, in tegenstelling tot het Europese vasteland, geen Duitse bezetting heeft gekend die de hele maatschappij ondersteboven keerde.”

En de Britten zijn nog altijd gevoelig voor de lokroep van de open zee.

ROCHE. “‘Telkens als we moeten kiezen tussen Europa en de open zee, zullen we de open zee kiezen’, zei Winston Churchill. Hij zag het Verenigd Koninkrijk als het middelpunt in een vendiagram met drie cirkels: Europa, het Gemenebest en de Engelstalige landen. De Britten zijn met tegenzin toegetreden tot de Europese Unie, uit handelsoverwegingen. Ze moesten hun economie redden, want ze waren de zieke man van Europa. Maar het klopt dat de Britten aan de open zee verknocht zijn. Ze hebben allemaal familie in de Verenigde Staten of in een land van het Gemenebest. Bovendien zijn de landen van het Gemenebest het Verenigd Koninkrijk in de Tweede Wereldoorlog meteen te hulp geschoten, terwijl het Europese vasteland gezien werd als een collaborateursnest.”

Ze vinden Europa niet zo democratisch.

ROCHE. “Het Verenigd Koninkrijk respecteert de wil van het volk. De remainers weigeren zich neer te leggen bij de beslissing van 23 juni. Er was nochtans een meerderheid van 52 procent, wat meer is dan waarmee de inwoners van Québec in 1995 tegen de onafhankelijkheid stemden (50,58%, nvdr).”

Wat zeg je tegen mensen die beweren, zoals de Franse president Emmanuel Macron onlangs, dat het referendum gebaseerd is op een leugen?

ROCHE. “Dat is niet waar. Beide kampen hebben leugens verspreid. De remainers zeiden, zwaaiend met enorme rapporten, dat stemmen voor het vertrek uit de Unie zou leiden tot een instorting van de economie. We hebben geen instorting gezien. De Britten hebben in werkelijkheid vanuit hun onderbuik tegen het vrije verkeer van werknemers gestemd. De volksklassen zien die vrijheid als een concurrentie die de lonen onderuithaalt en als een bijkomende druk, in een tijd van bezuinigingen, op de openbare diensten (ziekenhuizen en onderwijs) en de woningprijzen.”

Wijst de brexit op het falen van de Europese Unie?

ROCHE. “Vanuit het oogpunt van het Verenigd Koninkrijk heeft de Europese Unie niet gefunctioneerd. Vooral omdat ze niet in staat bleek het immigratieprobleem op te lossen. Tony Blair draagt, samen met David Cameron die het referendum organiseerde, een heel zware verantwoordelijkheid daarvoor, omdat hij in 2004 geen rem op de Poolse immigratie zette. Met als resultaat dat er in tien jaar een miljoen Polen naar het Verenigd Koninkrijk zijn getrokken. David Cameron richtte zich daarna wanhopig tot de Europeanen: ‘Ik zit met dit referendum, help me om het vrije verkeer van personen te beperken.’ En toen heeft niemand hem de hand gereikt. Maar goed, de Britten verlaten de Europese Unie en niet Europa. Ze hebben graag een sterke Europese Unie. Ze willen gewoon haar partner zijn en er geen deel van uitmaken.”