Klimatologe Valerie Trouet over klimaatbeleid VS: ‘De economie zit op een kantelpunt. Maak daar gebruik van’

Het duurde drie jaar voor president Donald Trump de Verenigde Staten uit het klimaatakkoord van Parijs kon doen stappen. Als de nieuwe regering-Biden op haar eerste dag een brief stuurt naar de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, is het land er na dertig dagen weer bij. “Als hernieuwbare energie economisch voordelig wordt, maakt het niet meer uit of je de klimaatverandering erkent of niet”, zegt de Vlaamse topwetenschapster Valerie Trouet.

Valerie Trouet is wat verrast door onze vraag of ze hoopvol is, nu de nieuwe president Joe Biden een ambitieus klimaatbeleid wil voeren. De mislukte bestorming van het Amerikaanse parlement zindert bij haar nog na en het land kreunt onder de coronabesmettingen. De Vlaamse dendroklimatologe is nochtans uitstekend geplaatst om een stand van zaken op te maken van het Amerikaanse klimaatbeleid. Dendrochronologen bestuderen aan de hand van jaarringen het klimaat uit het verleden en de invloed ervan op het ecosysteem en de samenleving.

De topwetenschapster woont al jaren in Tucson. Daar snorde ze in pre-coronatijden met haar elektrische scooter naar de University of Arizona, waar ze professor is aan het Laboratory of Tree-Ring Research. Nu is Trouet aan het thuiswerken vanuit Florida, waar haar partner woont. Dat haar eigen jaarring voor 2020 zoveel thuiswerk zou bevatten, was niet de bedoeling. Van haar in mei verschenen boek Wat bomen ons vertellen zijn in het Nederlands en het Engels samen al zo’n 16.000 exemplaren verkocht. De vertaalrechten voor nog eens zes talen zijn verkocht en het boek won in Nederland de Jan Wolkers Prijs 2020 voor het beste Nederlandstalige natuurboek. “Het was de bedoeling dat 2020 een intens jaar zou worden, maar ik ben eigenlijk amper het huis uit geweest. Ik ben hier nog maar één keer naar de boekhandel geweest, waar ik het boek in the wild kon zien.”

Het akkoord van Parijs wil de klimaatopwarming beperken tot 2 en ideaal 1,5 graad tegenover het pre-industriële tijdperk. Nu zitten we al aan een opwarming van meer dan 1 graad. Welke gevolgen ziet u daarvan in de Verenigde Staten?

VALERIE TROUET. “Een van de duidelijkste gevolgen zijn de bosbranden in het westen van de Verenigde Staten, vooral in Californië. De opwarming van de aarde is niet de enige factor die daarin meespeelt, maar wel een belangrijke. In Tucson, waar ik woon, waren de zomers al heel heet met temperaturen tot boven 40 graden, maar nu zijn ze nog heter. In combinatie met de rook van de bosbranden in de zomer is de door de mens veroorzaakte opwarming heel tastbaar. Naast de bosbranden heb je ook de droogte en de orkanen. Er zijn niet per se meer orkanen, maar ze zijn intenser.”

Was het klimaat een belangrijk thema tijdens de Amerikaanse presidentsverkiezingen? Heeft het mee voor de overwinning van Joe Biden gezorgd?

TROUET. “Dat laatste weet ik niet, maar het was inderdaad een belangrijk thema. Net als in Europa was er in de Verenigde Staten veel druk van jongeren die dat op de agenda wilden zetten.”

Ook de Verenigde Staten hadden hun klimaatmarsen?

TROUET. “Die verliepen inderdaad ongeveer gelijktijdig. Dat was voor covid-19 en dus al een tijdje voor de presidentsverkiezingen, maar uit bevragingen van de bevolking blijkt dat 65 procent van de Amerikanen bezorgd is over de klimaatverandering. Dat is meer dan er stemmen naar de Democraten gingen. Ook de Republikeinen zijn bezorgd.”

President Donald Trump kondigde bij zijn verkiezing aan dat hij uit het klimaatakkoord van Parijs wilde stappen, maar officieel gebeurde dat pas in 2020. Joe Biden wil er nu meteen weer instappen. Wil dat zeggen dat de impact van de regering-Trump op het klimaat eigenlijk wel meevalt?

TROUET. “Toch niet, het beleid onder Trump was funest. Uit Parijs stappen was vooral een symbolische daad. Dat akkoord verplicht geen enkel land tot iets. Landen verbinden zich vrijwillig tot de doelen. Maar Trump heeft heel wat beleid van de regering-Obama teruggedraaid. Denk aan de standaard voor brandstofefficiëntie van wagens of de regeling om de methaanuitstoot van oliemaatschappijen te beperken.”

Toch wordt in de Verenigde Staten veel gedaan voor het klimaat, maar dan door de staten en de grote steden.

TROUET. “Meteen nadat Trump werd verkozen, hebben 24 staten zich ertoe verbonden zelf de doelen van Parijs te halen. Die 24 staten zijn samen goed voor ongeveer de helft van de bevolking en 40 procent van de CO2-uitstoot. Het is interessant om te zien dat de strijd tussen de staten en de federale overheid in de Verenigde Staten eigenlijk net omgekeerde is van die in Europa. De Europese Unie heeft heel sterke klimaatdoelen naar voren geschoven en het zijn de landen en de regio’s – Vlaanderen bijvoorbeeld – die die doelen verlagen. In de Verenigde Staten zijn de staten heel actief en is het de federale overheid die de doelen lager zet. De standaarden voor brandstofefficiëntie zijn daar een verregaand voorbeeld van. Californië wil een hogere standaard, maar Trump heeft dat verboden. Californië is naar de rechtbank gestapt. Een ander voorbeeld zijn elektrische wagens. Californië en een aantal andere staten willen elektrische wagens bevorderen, maar Trump houdt dat tegen. Tot zijn laatste dag neemt hij anti-klimaatmaatregelen, maar de tijdgeest is aan het omslaan.”

Wat bedoelt u daarmee?

TROUET. “In Alaska wilde Trump natuurgebied (Arctic National Wildlife Refuge, nvdr) per stuk verkopen om er olieboringen uit te voeren, maar dat is gigantisch mislukt. De oliemaatschappijen waren niet geïnteresseerd omdat het te riskant is en er te veel publieke tegenstand is. Trump wil de banken ook verplichten om te investeren in bepaalde industrieën – de olie-industrie bijvoorbeeld – waarvoor ze geen leningen meer willen geven. Covid-19 versnelt dat nog. In maart en april stonden de olieprijzen ontzettend laag door de geopolitieke situatie in Saudi-Arabië en covid. Mensen werken thuis en willen niet langer twee uur per dag in de file staan of het vliegtuig nemen. Bepaalde veranderingen, in het transport bijvoorbeeld, zullen ook na de pandemie blijven.”

Joe Biden wil weer in het akkoord van Parijs stappen, heeft een stevig investeringsplan voor groene banen en benoemde toppoliticus John Kerry als klimaatgezant. Het contrast kon niet groter zijn?

TROUET. “Het gaat niet alleen om John Kerry. In het nieuwe kabinet van Biden vind je een rist klimaatbewuste mensen in topposities. Denk aan Deb Haaland, de nieuwe minister van Binnenlandse Zaken en de eerste vrouw van inheemse afkomst in zo’n positie. Dat de Democraten de senaatsverkiezingen in Georgia wonnen is ook heel belangrijk, vice-president Kamala Harris krijgt nu de beslissende stem in de Senaat en het Huis van Afgevaardigden was al Democratisch. Ik verwacht vooral veel van de wisselwerking tussen politiek en economie. Het komt erop aan gebruik te maken van het kantelpunt in de economie waar we nu op zitten. Als je investeert, kies dan voor investeringen die de economie groener maken. Dan kan de economie ontzettend snel richting hernieuwbare energie en technologie gaan.

“En het gaat ook niet om Joe Biden alleen. Kijk bijvoorbeeld naar de groei van een bedrijf als Tesla, dat elektrische wagens maakt en inzet op hernieuwbare energie, terwijl oliemaatschappijen enorme verliezen maken en zich terugtrekken uit projecten.”

Welk advies zou u Joe Biden geven?

TROUET. “Inzetten op hernieuwbare energie creëert banen en haalt de CO2-uitstoot naar beneden, maar ik zou ook bepaalde bevolkingsgroepen helpen om te gaan met de klimaatverandering. Een simpel voorbeeld. Zonder airco valt het in Tucson soms niet uit te houden. Toch moeten sommige gemeenschappen het zonder airco stellen.”

De Verenigde Naties roepen op tot het decennium van de actie. Hebt u het gevoel dat de twijfels over de klimaatwetenschap achter ons liggen, en dat bedrijven en overheden nu volop actie ondernemen?

TROUET. “Daar zijn we nog niet. Nog veel mensen ontkennen dat er een probleem is, al is de discussie nu verschoven naar de vraag of de mens verantwoordelijk is voor de opwarming. Net daarom is de economische shift zo belangrijk. Als hernieuwbare energie goedkoper wordt dan fossiele brandstoffen om je te verplaatsen, dan maakt het niet meer uit of je de klimaatverandering erkent of niet. Dan heb je een economisch voordeel om voor hernieuwbare energie te kiezen. Het zijn enorm interessante tijden om de wisselwerking tussen klimaat en economie te bestuderen.”