Kan België profiteren van een Amerikaanse braindrain?

De herverkiezing van Donald Trump markeert een politieke en culturele ommekeer in de Verenigde Staten. Krijgt Europa binnenkort een instroom van hoogopgeleide talenten uit Silicon Valley, de techvallei waar overwegend op de Democratische kandidaat Kamala Harris werd gestemd? En hoe kunnen we België aantrekkelijk maken voor die knappe koppen?

Dat een tweede termijn voor Donald Trump een braindrain zou kunnen veroorzaken, blijkt niet uit de cijfers van zijn eerste presidentschap. De instroom van Amerikanen in België daalde toen zelfs. Volgens data van de federale overheidsdienst Economie verhuisden er in 2010 nog 2.714 Amerikanen naar België, maar dat daalde tot 1.777 in 2023, een trend die deels te wijten was aan de coronapandemie. Maar nu Silicon Valley en andere innovatieve regio’s overwegend Democratisch hebben gestemd, rijst de vraag of die hoogopgeleide kenniswerkers niet liever naar het buitenland willen trekken. En kan België daar dan van profiteren?

Sterke punten, slecht uitgespeeld

Frederik Tibau, start-up- en scale-upexpert bij Agoria, ziet veel potentieel voor België, maar benadrukt dat we onze voordelen onvoldoende benutten. “België heeft Amerikanen veel te bieden, maar we hebben een marketingprobleem”, legt Tibau uit. Hij noemt landen als Portugal en Estland als betere voorbeelden. “Portugal heeft vijftien jaar geleden een duidelijke strategie opgezet om tech-talent aan te trekken. Het haalde bijvoorbeeld het Web Summit-evenement naar Lissabon en positioneerde de stad als hub voor start-ups, terwijl Porto zich richt op scale-ups. Dat heeft duidelijk vruchten afgeworpen; steeds meer Amerikanen verhuizen naar Portugal.”

Hoewel België over een sterk technologie-ecosysteem beschikt, heeft het zichzelf nog niet gepositioneerd als aantrekkelijke tech-hub, volgens Tibau: “Ons ecosysteem is sterker dan dat van Portugal, maar toch kent iedereen Portugal als technologie-hub. Het toont aan hoe belangrijk marketing is.”

Een bijkomend voordeel dat België aantrekkelijk maakt, blijft onderbelicht. “In België betaal je geen belasting op de meerwaarde bij de verkoop van een bedrijf, iets wat bijna uniek is in de wereld”, zegt Tibau. “Van Nederland zou iedereen dit weten, maar hier is zelfs de Belgische bevolking niet goed op de hoogte. Voor Amerikanen, die erg financiaal zijn van inborst, is dat een aantrekkelijk gegeven.”

Essenscia, de federatie van de chemische industrie, pleit in zijn transitieplan voor een ambitieuzer beleid in arbeidsmigratie. De federatie denkt aan kortere doorlooptijden voor vergunningen, eenvoudigere erkenning van buitenlandse diploma’s en fiscale maatregelen om internationaal talent aan te trekken. Agoria ondersteunt dat pleidooi en wijst op de noodzaak van uniforme regels. “In de Baltische staten, Frankrijk en Portugal is er een uniform start-upvisum”, merkt Tibau op. “In België zijn er enkele regionale initiatieven, maar die ontbreken op nationaal niveau. Een snelle, nationale procedure zou ons aantrekkelijker maken voor Amerikaans talent.”

Gluren bij de buren

Fragomen, een internationaal advocatenkantoor gespecialiseerd in immigratie, signaleert dat België kansen mist om Amerikaanse kenniswerkers aan te trekken. Sinds de eerste regering-Trump ziet het kantoor een stijging in de aanvragen voor werkvergunningen en investeerdersvisa. Nederland profiteert bijvoorbeeld van het Nederlands-Amerikaanse Vriendschapsverdrag en een aantrekkelijk belastingvoordeel voor expats. België biedt zulke voordelen niet, wat de instroom voor Amerikaanse expats bemoeilijkt.

Daarnaast loopt België achter bij landen met snelle visumprocedures, zoals Nederland en Zweden, waar aanvragen dankzij erkend referentieschap en fast-trackopties vaak binnen enkele weken worden afgehandeld. In België kan het proces tot zes maanden duren, wat bedrijven beperkt in hun groei.

Volgens Fragomen kan België profiteren van digitalisering om zijn immigratieprocessen te stroomlijnen. Een centraal onlineplatform dat buitenlandse kenniswerkers en werkgevers toegang geeft tot alle benodigde informatie, kan de drempel voor expats aanzienlijk verlagen. Het advocatenkantoor wijst ook op het succes van ‘relocation centers’ zoals onze noorderburen die opzette. Zulke centra zorgen voor een ‘zachte landing’ voor nieuwkomers door immigratiediensten en lokale overheden samen te brengen. In België bestaan er International Houses in Leuven en West-Vlaanderen, maar een bredere uitrol zou de aantrekkelijkheid vergroten.

Ook Tibau kent de obstakels waartegen Amerikaanse expats botsen. “Een van de grootste problemen is de versnippering. We hebben drie gewesten met elk hun eigen dynamiek, wat zorgt voor een gefragmenteerd technologie- en innovatiebeleid”, legt hij uit. “Dat maakt het voor buitenlanders lastig om België als één samenhangende tech-hub te zien.” Bovendien zijn de loonkosten hoog en blijft de fiscaliteit complex en weinig transparant. “Het ontbreken van een duidelijke langetermijnvisie maakt het moeilijk om België internationaal aantrekkelijk te positioneren”, voegt hij toe.

Hoewel België relatief lage loondrempels heeft voor hoogopgeleiden, adviseert Fragomen om die voor jong talent te verlagen. Dat zou de instroom van pas afgestudeerden bevorderen. Daarnaast zouden eenvoudigere procedures voor kmo’s hen helpen om buitenlands talent aan te trekken, aangezien die vaak niet de middelen hebben voor complexe immigratieprocessen.

Imec

Ons land heeft wel unieke geografische en economische voordelen. Tibau wijst erop dat 60 procent van de Europese koopkracht zich binnen een straal van 350 kilometer rond België bevindt. “België is een logistiek knooppunt. Met de trein sta je in anderhalf uur in Parijs, Londen, Amsterdam of Keulen”, zegt Tibau. Dat maakt België aantrekkelijk als uitvalsbasis in Europa.

Bovendien beschikt België over sterke technologie-ecosystemen, zoals imec in Leuven, een wereldleider in halfgeleiders die nauw samenwerkt met ASML in Nederland. “Er zijn al initiatieven in Europa om de regio rond Leuven en Eindhoven te promoten als het ‘Palo Alto van Europa’”, luidt het.

Om Amerikaanse kenniswerkers aan te trekken, moet België zijn sterke punten beter promoten, administratieve processen stroomlijnen en gerichte incentives bieden. Tibau vat het samen: “België heeft fantastische bedrijven, maar onze overheden missen vaak ambitie. We moeten duidelijk maken dat België een tech-hub is door veel meer in te zetten op promotie, nog enkele aantrekkelijke fiscale incentives uitwerken als wortel en ervoor zorgen dat expats weten dat ze hier geen belastingen op meerwaarde betalen bij een bedrijfsverkoop.”