Jan De Meulemeester: ‘Vakbondsacties zullen geen sikkepit veranderen aan plannen De Wever’

“Dit syndicale verzet is door de regering ingecalculeerd. Het werd al ingeprijsd tijdens de coalitievorming. Het is voor De Wever als de onvermijdelijke bijwerking van een noodzakelijk medicijn”, zegt Head of Business News en politiek analist Jan De Meulemeester in onze dagelijkse podcast 7op7.

In de rubriek ‘Tussen Wetstraat en Wall Street’ kijken we elke week naar de binnen- en buitenlandse politiek. Donderdag hielden de vakbonden een nationale actiedag tegen de plannen van de nieuwe federale regering. De bonden komen op voor de belangen van de werknemers, maar is er nog een andere reden waarom ze zo fel reageren op het regeerakkoord?

JAN DE MEULEMEESTER. “Uiteraard verdedigen vakbonden de rechten van werknemers, maar niets menselijks is syndicalisten vreemd: ze strijden ook voor zichzelf, voor hun eigen positie en invloed. Dit regeerakkoord zaagt namelijk verder aan de poten van hun machtsbasis en bij uitbreiding van het hele middenveld. Zo verliezen de bonden invloed in bestuursraden en moeten ziekenfondsen besparen op hun werking. Daarnaast wordt de welvaartsenveloppe – het budget waarmee sociale partners uitkeringen boven op de index verhogen – op termijn vrijwel afgeschaft. Tegen het einde van de legislatuur betekent dit dat 2,8 miljard euro aan middelen wegglipt uit de handen van het middenveld. De bonden worden ook weggekegeld uit de Hulpkas voor Werkloosheidsuitkeringen. Dat is lang niet de eerste nevenschade voor bonden in een regeerakkoord. N-VA grijpt bij elke regeringsvorming de kans om de syndicale vleugels verder te knippen. En in essentie is deze felle reactie een pijnscheut van een trage maar gestage verdere ontzuiling.”

Beluister hier de podcast

Maar de vakbonden blijven toch machtige organisaties? Met de Groep van Tien besturen ze mee de arbeidsmarkt. Ook deze regering wil ze blijven betrekken in het sociaal overleg. En ze hebben toch veel leden?

JAN DE MEULEMEESTER. “Ja, ze behouden grotendeels hun historische rol in ons sociaal overlegmodel en de syndicalisatiegraad in België is nog altijd vrij hoog: 1,6 miljoen leden bij het ACV en 1,5 miljoen bij het ABVV. Maar zoals Trends-hoofdredacteur Stijn Fockedey al opmerkte in Trends en gisteren op LinkedIn, is hun macht de afgelopen jaren afgebrokkeld. Onder meer door de minimale dienstverlening, waardoor stakingen bij De Lijn en de NMBS wat impact verliezen. Thuiswerk is sinds de coronacrisis gangbaar geworden. Daardoor werken veel bedienden al thuis en is thuiswerk ook hun oplossing bij nationale stakingsdagen.

“En ook al hebben ze vele leden, de bonden hebben tegelijk moeite om nieuwe sectoren te bereiken: in de ICT-sector – eigenlijk de ‘arbeiders’ van de 21ste eeuw – is de vakbondsinvloed nihil, terwijl die werknemers in theorie ook het land lam zouden kunnen leggen. Dat zien we trouwens wereldwijd: ICT’ers syndiceren zich niet. Bij uitbreiding zijn er onder kenniswerkers of bedienden ook steeds meer mensen die als freelancer werken of vanuit een vennootschap. Vaak net omdat ons arbeidsstelsel zo rigide is georganiseerd, onder druk van de syndicaten.”

“Maar zelfs in traditionele sectoren zijn er alarmsignalen. Kijk wat in de retail gebeurde, met de verzelfstandiging van de Delhaize-winkels. Inmiddels is dat een fait accompli en wint Delhaize zelfs marktaandeel. Ondanks al het weerwerk van de bonden.”

De bonden voeren nu en de komende weken actie tegen de plannen van de regering-De Wever. Zal die regering naar hen luisteren?

JAN DE MEULEMEESTER. “Neen. Op het vlak van arbeidsmarkt en pensioenen zal er niets veranderen aan het regeerakkoord. Ook de socialisten in de coalitie weten dat. Trouwens, Vooruit van Conner Rousseau pakte drie jaar geleden al de vakbond en de socialistische mutualiteit het automatische zitje af in het partijbureau.

“Dus neen, dit akkoord zal uitgevoerd worden. En dat weten de bonden eigenlijk ook. Het regeerakkoord verwijst 41 keer naar het sociaal overleg. Dat is ongeveer net zoveel als in het regeerakkoord van Vivaldi maar met een belangrijk verschil: dit akkoord is dubbel zo lang en in detail uitgewerkt. ABVV kloeg gisteren al in interviews dat er geen speling of marge meer is en dat alles al beslist lijkt. En ik geloof dat dat inderdaad zo is.

“Bovendien staat volgens peilingen een meerderheid van de Vlamingen achter deze regering. Bij de start van den regering-De Croo was dat slechts 36 procent. Bart De Wever heeft dus wel wat politiek krediet om lang genoeg vast te houden aan zijn koers.”

Betogingen of stakingen gaan daar niks aan veranderen?

JAN DE MEULEMEESTER. “Neen. Stakingen staan de in bijsluiter van het medicijn genaamd ‘saneren’. Je blijft het medicijn pakken, ondanks bijwerkingen. Dit syndicale verzet is ingecalculeerd. Het werd al ingeprijsd tijdens de coalitievorming. We wisten al lang voor de regering-De Wever begon: de bonden gingen sowieso actie voeren. Wie ook maar een sikkepit aan de pensioenen morrelt, die krijgt gegarandeerd vakbondsacties als antwoord. De regering ziet het als een onvermijdelijke maar acceptabele bijwerking: kop in de wind en doorpakken.

“Het is altijd dezelfde partituur. Het wordt eigenlijk een evergreen, die nationale stakingsdagen bij de start van een nieuwe regering. Herinner 2011, de regering van über-PS’er Elio Di Rupo: zijn legislatuur ving aan met een massale mobilisatie tegen de regering. Er kwamen toen de verhoging van de pensioenleeftijd naar 67, lagere uitkeringen en een indexsprong. Op 2 december kwamen 80.000 betogers op straat, meer dan nu. Tegen een PS’er. Socialisten betoogden toen tegen socialisten.

“Drie jaar later was er de regering-Michel. Die werd verwelkomd door een golf van acties in het najaar. Eerst een nationale betoging, dan provinciale stakingen en als apotheose een nationale stakingsdag midden december. Toen sprak men over de ‘hete herfst’ tegen die ‘asociale N-VA-regering.’ We zien nu exact hetzelfde gebeuren.

“Misschien zien we dus ook een terugkerend ritueel en zelfs een inflatie van syndicale acties: heel luid en met velen in rode en groene hesjes, maar de hond heeft geen scherpe tanden meer om te bijten. De werkmens die het ’s avonds op tv ziet verschijnen, kijken het waarschijnlijk allemaal wat onverschillig aan.”

N-VA en de vakbonden staan al lang tegenover elkaar. Hoe komt dat?

JAN DE MEULEMEESTER. “N-VA is altijd al fel tegen de verzuiling geweest, of althans wat daarvan overblijft. De klassieke verzuiling uit de jaren vijftig is in de frontoffice grotendeels verdwenen, maar in de backoffice bestaan de structuren nog – als een sterk skelet. Ze zijn nu meer hedendaags en klantgericht ingekleed, als dienstverlenende netwerken. Vroeger duwde de ideologie van je ouders je in een zuil, nu is dat steeds meer een customer journey geworden. Socioloog Luc Huyse omschrijft ze als ‘politieke concerns’.

“N-VA vindt dat een ondemocratische machtsfactor. Het Vlaams-nationalisme in zijn geheel heeft het er altijd moeilijk mee gehad. Die verzuiling was en is Belgisch georganiseerd en de Vlaamse Beweging is er nooit in geslaagd een gelijkwaardige evenknie op poten te zetten. Daardoor bleven ze – en in casu N-VA – lang uit de  machtsstructuren van het middenveld geweerd en dus uit het feitelijke bestuur van het land.”

“Dat was het meest zichtbaar elf jaar geleden: de verbeten en aanhoudende aanvallen op het ACW (het huidige Beweging.net), naar aanleiding van Dexia en Arco. N-VA-parlementslid Peter Dedecker stond vooraan aan het front met zijn boek Een zuil van zelfbediening, als titel boven de foto van toenmalig ACW-voorzitter Patrick Develtere.

“N-VA heeft au fond ook een etatistisch streven: de Vlaamse natie en administratie moet als centrale actor besturen. En dat in een eenheid van bestuur. En dus zonder aparte autonome ideologische concerns die bijna autonoom opereren tussen de staat en de burger. N-VA wil naar het primaat van de politiek: meer macht aan de verkozen politici.  

“Dat ademt ook uit het Vlaamse regeerakkoord: hoe bijvoorbeeld de overheid daar een greep doet op de VDAB. Ook daar verliezen vakbonden plaatsen in het bestuur. En hoe stormram Zuhal Demir over het arbeidsmarkt- en activeringsbeleid spreekt. In de Vlaamse formatie hadden de bonden ook de indruk dat Conner Rousseau hen heeft uitgeleverd aan N-VA.”