Jan De Meulemeester over Sammy Mahdi: van de CVP tot een Vlaamse Bouchez

Gedraagt cd&v-voorzitter Sammy Mahdi zich als een Vlaamse Georges-Louis Bouchez? Deze week was het hoogspanning in de Vlaamse regeringsvorming nadat Mahdi voor een derde keer de nota van formateur Matthias Diependaele (N-VA) had afgebrand. Vooral de manier waarop zette kwaad bloed: live in de tv-journaals van 19 uur. Inmiddels zitten de onderhandelaars weer om de tafel. In onze podcast Z 7op7 spreken we met head of business news en politiek journalist Jan De Meulemeester over het Bouchez-gehalte van Sammy Mahdi.

Beluister de passage over Sammy Mahdi hier vanaf 11:00 of lees eronder.

Opnieuw werd een eerdere bijnaam van Sammy Mahdi erbij gehaald: ‘De Vlaamse Bouchez’. Fel uit de hoek komen, telkens ten koste van de coalitiepartners. Wat is daarvan aan?

JAN DE MEULEMEESTER. “‘De Vlaamse Bouchez’: we hoorden dat bijvoorbeeld ook toen hij omwille van de kinderopvang zijn voet dwars zette voor de Septemberverklaring. De parallel is speciaal, want ze legt overeenkomsten tussen een Franstalige liberaal en een Vlaamse christendemocraat. Toch valt er inhoudelijk en politiek veel voor te zeggen. Dat gaat op het eerste gezicht vaak over hun stijl, het eigengereide.

“Een disclaimer: ik vind het ietwat manonvriendelijke label ‘een Bouchez-type’ wat overtrokken. Je moet tegenwoordig in de Wetstraat nog maar een jongeman zijn en een grote mond hebben of je bent al ‘een Bouchez’. Het heeft de originele Bouchez trouwens geen windeieren gelegd. Hij leidt inmiddels de grootste Franstalige partij.

“Maar het is inderdaad verleidelijk om een geprononceerde stijl te ontwaren waarvan Bouchez de wegbereider is. Dit gaat over een nieuwe generatie. Over mannen, en dan wel het masculiene type, wat macho. Kijk naar de stoppelbaard, de tatoeages. Het mag wat ruig zijn. En in hun handelen willen ze een zeer rechtlijnige indruk maken. Ze reageren frank, direct, tot zelfs dat tikkeltje ongepast. Vlaams formateur Matthias Diependaele noemde de demarche van Mahdi letterlijk ‘onbeleefd.’

“Ook risicogedrag, hoog spel spelen. Dat zie je bij beide heren. Ook bijvoorbeeld Theo Francken is daaruit opgetrokken. Ook de jonge dertiger Conner Rousseau heeft die trekken. Dus die Vlaamse Bouchez, dat is misschien zo gek nog niet. Tel daar de electorale motivatie bij, dat Sammy Mahdi van Bouchez heeft geleerd dat je met meer smoel een kans maakt om de partij electoraal te doen groeien.”

Maar het is ook puur politiek: er is wel degelijk een inhoudelijke en tactische match tussen Mahdi en Bouchez?

DE MEULEMEESTER. “Exact. Ten eerste: die twee kunnen het politiek goed met elkaar vinden. Sammy Mahdi is zowat de ‘buddy’ van Bouchez in Vlaanderen. Als Vlaamse liaison is Rousseau (Vooruit) voor Bouchez te links. Zusterpartij Open Vld is te klein geworden. Ik vraag me trouwens af of hij ooit de nieuwe voorzitter Eva De Bleeker heeft gesproken. En bij Bart De Wever (N-VA) geraakt Bouchez eigenlijk niet goed binnen: de ‘oude Vlaamse Leeuw’ De Wever wantrouwt wat hij ooit ‘de jonge Waalse haan’ noemde. Maar met leeftijdsgenoot Mahdi connecteert en spreekt Bouchez wél.

“Ten tweede, beide heren staan in deze context van twee formaties op dezelfde positie ten aanzien van de N-VA: als centrumrechtse compagnons en tegenover die derde partner in het spel, het linkse Vooruit. Bouchez maakte federaal stennis over te veel linkse toegevingen van De Wever aan Vooruit. En Vlaams staat Mahdi tegenover de fameuze bromance tussen De Wever en Rousseau. De vijand van mijn vijand is mijn vriend, dus vinden Mahdi en Bouchez elkaar.”

Na de cd&v-voorzitters Wouter Beke en zeker Joachim Coens wil Sammy Mahdi met zijn rechtlijnigheid cd&v sterker op de kaart zetten en positioneren. Hij wil duidelijk maken waar de partij voor staat. Tegelijk kun je denken: is dit haantjesgedrag niet zeer on-christendemocratisch? Cd&v is toch vanouds de staatsdragende compromispartij?

DE MEULEMEESTER. “Ja, dat klopt deels, maar er zit een blinde vlek in die historische referentie. We denken inderdaad gauw aan die gematigde compromismakers – vaak de lijm in coalities. Zoals wijlen Jean-Luc Dehaene. Of premier Wilfried Martens, die eeuwig pendelde tussen socialisten, liberalen en Volksunie. Of recenter – voor wie hem nog niet vergeten is – de wollige CVP-stijl van Joachim Coens. Of denk aan de zachtaardige Jo Vandeurzen. Eigenlijk ook de wat softe Wouter Beke. Of Hilde Crevits: zij is van nature ook geen offensieve tafelspringer. Dat is inderdaad cd&v, die netjes wil verbinden.

“Maar we gaan te snel voorbij aan andere belangrijke figuren die ook die hardleerse, mediagenieke rol opnamen. Die als aanvallers, als spitsen in het veld stonden. Recent was dat Kris Peeters, die als sleutelfiguur mee aanstuurde tot wat het kibbelkabinet werd. Maar zeker ook Yves Leterme. Tijdens de paarse jaren was hij een scherp venijn vanuit de oppositie. Zeer Vlaams van inslag. De jonge Bart De Wever had toen nog niks te zeggen, maar Leterme dekte met bravoure de communautaire flank af in zijn plaats. Het was de man die ietwat per ongeluk zei dat Walen intellectueel niet in staat waren tot Nederlands leren. PS-kopstuk Laurette Onkelinx noemde hem un homme dangereux. Leterme haalde intussen een record van 800.000 stemmen.

“En eerder was er Leo Tindemans, een Belgische politicus van wie ik fan ben. Hij was superpopulair, maar stijfkoppig. ‘Met deze man wordt het anders’, luidde zijn campagne. Iedereen voelde hem dus al komen. Dat was overigens een van de beste verkiezingsslogans ooit. Hij was een eigenwijs toptalent. Ik bladerde voor deze podcast nog eens door zijn dagboeken, gepubliceerd in 2009. Lang moet je niet zoeken, je vindt de ene na de andere stevige stellingname. Hij noemt daar Verhofstadt openlijk “een ezel”. En hij is zeer alert voor peilingen en zijn populariteitsscores. ‘In het parlement verdoe ik mijn kostbare tijd’, schrijft hij. Hij was ook mediageniek: ‘Als ik voor een groot publiek sta, dan ben ik op mijn best’, klinkt het. Tindemans haalde een miljoen stemmen. Hij zou eigenlijk geknipt zijn voor deze gemediatiseerde tijden. Stel je voor dat hij een X-account had. Top.

“Maar – er is een maar. En dat brengt me weer bij Mahdi. Wat je bij al die bovenstaande figuren vaststelt: ze hadden niet veel tijd nodig om te eindigen zonder politieke vrienden. Die befaamde brutaliteit rendeerde hevig, maar kort. En dat zie je nu ook mogelijk gebeuren bij Sammy Mahdi. De kiesuitslag was beter dan de peilingen, maar cruciaal is de vraag of de partij blijft volgen in zijn retoriek. Ze wil vooral meebesturen, en daarvoor heeft Mahdi vrienden nodig. Anders laat hij zich rollen en haalt hij te weinig binnen of wordt het weer een kibbelkabinet. Wat de huidige Vlaamse regering eigenlijk al was geworden.

Je vermeldt de kiesuitslag. Cd&v haalt dezer dagen 13 procent. Kun je het spel dan zo hoog spelen? Kun je zulke risico’s nemen?

DE MEULEMEESTER. “Er zijn limieten op elk speelbord, maar cd&v is hier nodig. Alle onderhandelende partijen zien dat de kiezer heeft aangestuurd op een coalitie met N-VA, Vooruit en cd&v. Er is een meerderheid nodig en hoe groot of hoe klein je ook bent – en cd&v was zelfs geen winnaar in juni – wanneer je onmisbaar bent om een meerderheid te halen, dan kun je boven je gewicht spelen. Je soortelijk gewicht is dan meer dan je electorale merites. Dat buit cd&v ten volle uit. Dat is eigenlijk logisch en mogen we de partij niet kwalijk nemen. De vraag is wel: op welke manier tappen ze deze bonus af?

“Om het perspectief en de positionering van de partij beter te snappen probeer ik naar cd&v te kijken als zijnde de CVP van weleer. Ik vind dat geestig, maar het geeft ook inzichten. De partij is doordrongen van het staatsdragende: van elke scheve stoepsteen in de kleinste gemeente tot diep in haar filosofie, het personalisme. Trends-Kanaal Z-collega en politiek analist Alain Mouton wierp deze week op X nog eens fijntjes op dat het probleem is dat cd&v zich al jarenlang gedraagt als een partij van niet een tiental maar van 30 procent, zoals in de CVP-tijd.

“In het hoofd van de cd&v’ers is dat ook echt zo: het is een partij van moreel 30 procent. Het idee is: dat ze nu zo klein is, is een collectieve dwaling van de kiezers. Wat sinds Verhofstadt I gebeurt, is voor hen één groot misverstand – zeker wat de N-VA betreft – en ze zetten door tot betere tijden. In afwachting blijven ze zich minstens gedragen als de grootste partij. Een soort christelijke deugd van geduld gecombineerd met wishfull thinking. Groot denken, groot doen, in de hoop dat iedereen ooit weer inziet dat zij de grootste moeten zijn. Diep vanbinnen zijn zij de enigen die echt redelijk zijn, tussen al het gedwaal van links, rechts en de nationalisten.

“Een leuke anekdote, die illustreert vanwaar ze komen. In de jaren tachtig bestond in de Wetstraat de boutade dat er drie politieke regels zijn die voor alle partijen gelden. Ten eerste: de grootste partij is de CVP. Ten tweede: de CVP levert de premier. Ten derde: de naam van de premier is eeuwig Wilfried Martens. Op die manier staan cd&v’ers in de politiek, ze zitten als het ware mee in die estafette van politieke cultuur. Ook de jonge mensen. Dit zit er bij hen ook ingesleten, vaak al vanuit het gezin.

“Het is in die traditie dat Sammy Mahdi zo’n hoog spel speelt, en de anderen attaqueert. Er zindert diep in hem iets dat klinkt als: ik heb eigenlijk als enige het erfrecht, bijna het geboorterecht om te beslissen waar het heen moet met de regeringen en het land.”