‘Inflatie en lonen. Er kan veel meer dan we soms denken.’

Een alleenstaande ouder die netto 1.500 euro verdient, kan met zijn indexaanpassing nauwelijks een halve tankbeurt betalen. Een goed verdienend koppel verzacht er het gewicht van zijn hypotheekaflossingen mee, stelt Trends-hoofdredacteur Wim Verhoeven.

Er zit maar één goede kant aan de energiecrisis en de plotse druk op de prijzen. Ineens ontdekt iedereen ‘de middenklasse’. Dat zijn de paar miljoen landgenoten die hard werken om aan het einde van de maand weinig of niks over te houden. Of in het rood te gaan. Vraag is hoe je die groeiende groep structureel vooruithelpt. Een cheque of een tijdelijke btw-verlaging is gerommel in de marge. Elders belastingen heffen en de opbrengst opnieuw uitdelen, klinkt alleen goed op 1 mei. De knoop zit in onze loonvorming. Ze steunt op akkoorden uit de tweede helft van de 20ste eeuw die al lang door de tijd zijn ingehaald. Als we er nu niet met een hedendaagse blik naar kijken, wanneer dan wel?

“Wij liggen niet wakker van de inflatie”, vertrouwde een bevriend koppel mij onlangs toe. Het zijn hardwerkende tweeverdieners met bovengemiddelde weddes, zoals er gelukkig heel wat rondlopen in Vlaanderen. “Nog niet zo lang geleden hebben we een fikse hypothecaire lening afgesloten voor onze villa. Wij zien die automatische loonindexeringen graag komen. Onze lonen stijgen, en tegelijk wordt onze lening in snel tempo veel minder zwaar. Straks betaalt ze zichzelf terug.” Het weze hen gegund. Ze hebben op het juiste moment een goede beslissing genomen en plukken daar nu de vruchten van. Maar hun situatie illustreert perfect het probleem van de automatische loonindexering. Een alleenstaande ouder die netto 1.500 euro verdient, kan met zijn indexaanpassing nauwelijks een halve tankbeurt betalen. Het koppel van hierboven verzacht er het gewicht van zijn hypotheekaflossingen mee. Als economen zeggen dat de automatische loonindexering de gevolgen van de inflatie goed opvangt, dan geldt dat zeker en vast op macroniveau. Maar in het ene gezin geldt het veel meer dan in het andere. Als de vakbonden en de linkerzijde elk gesprek over de index weigeren, houden ze die armoedeval mee in stand.

Een ander voorbeeld. De arbeidsmarkt barst uit haar voegen. Gelukkig maar, want dat is goud waard in deze crisis. Het besef groeit dat een moderne carrière langer zal duren dan ooit, behapbaar en spannend moet blijven en dat mensen levenslang zullen leren. Allemaal bonuspunten. Eén taboe sneuvelt echter niet: het enorme gewicht van anciënniteit op de loonvorming. In een snel veranderende economie komen jaar na jaar nieuwe, frisse, jonge talenten op de arbeidsmarkt die tegen beginnerslonen starten, maar wel de skills van morgen meebrengen. De meeste sectoren, bedrijven en de overheid gebruiken rigide barema’s en hebben nauwelijks een traditie van individuele loononderhandelingen. Dat geldt zeker als ze jongere profielen aanwerven. Het zijn diezelfde jonge profielen die straks een gezin stichten, investeren in een dure woning en ze ook energiezuinig moeten maken. Het zijn die jonge mensen die vaak het gevoel hebben dat zij het slechter zullen hebben dan hun ouders. Terwijl dat helemaal niet zo hoeft te zijn.

We zijn het aan onszelf verplicht om oude wetten en gewoonten tegen het licht te houden. Is verlonen op basis van leeftijd nog altijd een goed idee? Kan koopkrachtbescherming slimmer, zodat we tegelijkertijd onze concurrentiepositie vrijwaren en de werkende mensen die het hardst onder de inflatie lijden structureel vooruithelpen? Hoe zorgen we ervoor dat jong talent niet ontmoedigd raakt? Hoe zorgen we ervoor dat het verschil tussen een uitkering en een inkomen uit arbeid niet kleiner maar groter wordt? Hoe doen we dat zonder de overheidsfinanciën nog meer onder druk te zetten? Politiek en middenveld moeten elkaar maar eens diep in de ogen kijken. Inspiratie voor een moderne loonvorming, onder meer gebaseerd op succesvolle buitenlandse voorbeelden, vinden ze deze week in Trends. Er kan veel meer dan we soms denken.