IMF over België: ‘Begrotingsinspanning van 4 miljard euro per jaar nodig tot 2031’

De Belgische economie toonde zich de voorbije jaren kranig, maar de groei vertraagt, de concurrentiekracht bot af en het herstel van begrotingsbuffers is nodig, waarschuwt het Internationaal Muntfonds (IMF) in zijn nieuwe rapport over de Belgische economie. “In het onderwijs en de gezondheidszorg zijn miljarden aan besparingen mogelijk zonder aan kwaliteit in te boeten”, stelt het IMF.

Het IMF schildert in zijn jaarlijkse rapport over de Belgische economie geen bijster goede vooruitzichten. De groei zou tegen 2027 geleidelijk dalen tot 1,3 procent. De vergrijzing verhoogt de druk op de overheidsfinanciën, die kwetsbaar zijn voor renteschokken. De arbeidsmarkt is nog sterk, maar koelt af doordat de concurrentiekracht is aangetast. En de onzekerheid en dus het risicoprofiel van die vooruitzichten is groot. Een handelsoorlog bijvoorbeeld kan de groei afromen en de inflatie hoger stuwen. “De externe omgeving maakt het voor België moeilijker om de uitdagingen het hoofd te bieden”, zegt Jean-François Dauphin, IMF mission chief voor België.

Inspanning van 0,6 procent bbp per jaar

Net als de voorbije jaren hamert het IMF op sterkere overheidsfinanciën. België krijgt van Europa zeven jaar de tijd om het begrotingstekort terug te dringen tot minder dan 3 procent van het bruto binnenlands product. Het IMF juicht die strategie toe, zeker als ze vergezeld wordt door geloofwaardige hervormingen die al op korte termijn effect hebben. Het wordt een rit bergop, want het IMF verwacht dat de vergrijzingskosten met 4,2 procent van het bbp toenemen in de periode 2023-2070. Tel daarbij ook de hogere uitgaven voor defensie en de energietransitie.

Concreet schrijft het IMF de volgende zeven jaar een begrotingsinspanning voor van 0,6 procent van het bbp, of ongeveer 4 miljard euro. Die inspanning is ook nodig om de inflatiedruk te verminderen en de kwetsbaarheid voor hogere rentevoeten te verminderen. De begrotingsplannen moeten ook rusten op conservatieve veronderstellingen, zegt het IMF. Lees: reken niet te veel op rooskleurig berekende terugverdieneffecten. “Je kunt er voorzichtigheidshalve van uitgaan dat de return van hervormingen beperkt is op korte termijn, omdat zulke hervormingen tijd vragen om vruchten af te werpen”, aldus het IMF.

Bevriezing van de uitgaven

Ook na 2031 kunnen de teugels niet gevierd worden. Om de begrotingstekort onder 3 procent te houden in de periode 2031-2041 mogen de netto-uitgaven slechts met 2 procent stijgen per jaar. Dat betekent een bevriezing van de uitgaven in reële termen, hoewel de vergrijzingskosten nog toenemen. Dat uitgavendieet is ook strenger dan de 2,5 procent uitgavengroei die Europa toelaat, omdat Europa de stijging van de inkomsten hoger inschat.

Er is applaus van het IMF voor de ambitie van de regering-De Wever om de effectieve pensioenleeftijd te verhogen en de voordeelregimes af te bouwen. “Dit is een must om de houdbaarheid van het pensioensysteem te garanderen”, stelt het IMF.

Onderwijs en gezondheidszorg kan veel efficiënter

Het IMF moet nogmaals vaststellen dat er niet veel marge is om de belastingdruk verder op te voeren. “Er blijven twee hefbomen over om de begroting op de rails te krijgen. Die hefbomen zijn een rationalisatie van de uitgaven én een verhoogde efficiëntie van de uitgaven. Vooral in de gezondheidszorg en het onderwijs vallen op termijn relatief grote efficiëntiewinsten van enkele procenten van het bbp te rapen”, zegt Jean-François Dauphin.  

De toegang tot de gezondheidszorg en de kwaliteit van de zorg is goed, maar die resultaten worden behaald tegen een hoge kostprijs. “Meer inzetten op preventie, meer gebruikmaken van generische geneesmiddelen en een reorganisatie van de ziekenhuizen kunnen de efficiëntie in de gezondheidszorg verbeteren. De ziekenhuizen doen te veel dubbel werk en zijn niet aangepast aan de verouderende bevolking” zegt Jean-François Dauphin.

Ook in het onderwijs zijn besparingen mogelijk zonder aan kwaliteit in te boeten. België geeft 6 procent van het bbp uit aan onderwijs, of 1,5 procentpunt meer dan gemiddeld in de buurlanden. Met 8 miljard euro minder middelen zou het onderwijs dezelfde resultaten kunnen boeken. Als het Belgische onderwijs even efficiënt zou werken als het Franse, zouden de PISA-scores met 20 procent stijgen. “In vergelijking met de buurlanden staan de leerkrachten in België minder voor de klas om effectief les te geven. Het onderwijs verandert ook relatief weinig aan de kansen van kwetsbare groepen”, zegt Jean-François Dauphin.

Aan de inkomstenkant van de overheid steekt het IMF de duim omhoog voor de geplande verlaging van de belastingen op arbeid, voor de introductie van een meerwaardebelasting en voor de verlaging van aftrekposten en belastingvrijstellingen. “Alle inkomen uit vermogen zou op dezelfde manier moeten worden belast, idealiter door die inkomsten op te nemen in het belastbaar inkomen in de personenbelasting”, aldus het IMF.

Schaf loonindexatie en loonwet af

Dat aanbevolen besparingsbeleid kan een stevige tol eisen van de economie, tenzij de regering erin slaagt de productiviteit te verhogen. “Zonder structurele hervormingen kan de groei met 0,5 procentpunt worden afgeroomd in de periode 2025-2031”, waarschuwt het IMF. Maatregelen zoals het verhogen van het financiële verschil tussen werken en niet-werken, het beperken van de werkloosheidsuitkeringen in de tijd, en het verlagen van de kostprijs om mensen aan te werven en te ontslaan, gaan voor het IMF in de goede richting.

De productiviteitstoename moet ook steun krijgen van onderwijshervormingen die de vaardigheden van de beroepsbevolking opkrikken. “De opleidingen moeten beter worden afgestemd op de vaardigheden die het bedrijfsleven vraagt. De tijd van leerkrachten kan beter worden benut en de steun voor studenten in moeilijkheden moet worden versterkt”, stelt het IMF.

Het IMF pleit ervoor de automatische indexering van de lonen én de loonwet van 1996 af te schaffen. “Samen staan ze een betere inzet van de beschikbare arbeid en een hogere werkgelegenheid in de weg. De indexering van de lonen en de sociale uitkeringen beschermde de koopkracht van de gezinnen tegen de recente inflatieschok, maar dat ging ten koste van de begroting en de concurrentiekracht”, zegt het IMF.