IJsland vertrouwt voor zijn defensie vooral op Amerika. Het NAVO-lid heroverweegt dat in het tijdperk van Trump.
IJsland vertrouwt op zijn kustwacht in plaats van op een leger. Die doet van alles, van het redden van roekeloze toeristen tot het beschermen van onderzeese kabels tegen sabotage. Maar ze voelt zich meer en meer overbelast. “Drie helikopters, twee schepen en één vliegtuig zijn niet genoeg”, moppert een officier.
IJsland is een van de oprichters van de NAVO en vertrouwt voor zijn defensie voornamelijk op de Verenigde Staten. Maar nu Europa zich herbewapent en de Amerikanen achterblijvers viseren, voelt het land druk. IJsland heeft de afgelopen jaren slechts 0,2 procent van zijn bruto binnenlands product (bbp) uitgegeven aan defensie.
Het eiland, waar zo’n 400.000 mensen wonen, is belangrijk. De Amerikanen gebruiken het als uitvalsbasis om Russische onderzeeërs in de gaten te houden. Door dat geografische belang heeft IJsland zijn eigen verdediging kunnen uitbesteden. “We moeten meer doen”, zegt minister van Buitenlandse Zaken Thorgerdur Katrin Gunnarsdottir. Er zijn plannen om de uitgaven te verhogen, misschien wel tot 1,5 procent van het bbp. Dat zal helpen om de Atlantische Oceaan in de gaten te houden en infrastructuur op te bouwen die Amerikaanse en Europese schepen, onderzeeërs en vliegtuigen kunnen gebruiken als uitvalsbasis.
IJsland gaf de afgelopen jaren slechts 0,2 procent van zijn bbp uit aan defensie.
De volgende stap
Maar verwaarlozing maakt IJsland elders kwetsbaar. Het kan worden afgesneden als zijn kabels worden doorgesneden. Het heeft geen inlichtingendienst om op saboteurs en spionnen te jagen. Gunnarsdottir zegt dat ze voorstander van zo’n dienst is. De kustwacht zou het moeilijk krijgen als er meerdere schepen tegelijk zouden zinken. IJsland is pas onlangs begonnen met uitgaven voor onbemande onderzeeërs en antidronetechnologie.
Sommigen willen de volgende stap zetten. Arnor Sigurjonsson, tot voor kort de hoogste defensieambtenaar van IJsland, zegt dat de regering in Reykjavik een leger van duizend mensen moet oprichten, om luchthavens en havens te verdedigen in noodgevallen. Hij zegt dat de IJslandse infrastructuur het doelwit van Russische aanvallen kan worden.
Met zulke standpunten werd ooit gelachen, maar nu niet meer. Hoewel de meesten sceptisch blijven over het voorstel van Sigurjonsson, zijn de IJslanders het erover eens dat ze meer moeten uitgeven. Gunnarsdottir neemt geen standpunt in over de noodzaak van een leger, maar merkt op dat Luxemburg een kleine troepenmacht heeft. Malta heeft een behoorlijke vloot. “Ik ben niet bang voor dit debat”, zegt ze. “De belangrijkste vraag is: hoe verdedigen we IJsland?”
De kwestie is urgenter door de dreigementen van Donald Trump tegen Groenland, die de IJslanders met bezorgdheid hebben gevolgd. Het is Trump die beslist of Amerika IJsland zal verdedigen. Hij zal wel niet blij zijn dat de Amerikanen de defensierekening van het eiland betalen.
Geologisch wordt IJsland uit elkaar gereten, terwijl Europa en Amerika van elkaar wegdrijven. Nu maken de IJslanders zich zorgen dat dat ook een politieke realiteit kan worden. Dat wakkert het debat over de vraag of IJsland lid moet worden van de Europese Unie weer aan. Er is daarover een referendum gepland, en opiniepeilingen geven aan dat het zal worden goedgekeurd. Volgens Pawel Bartoszek, een pro-Europees parlementslid, kijken de IJslanders meer dan ooit naar Europa.
