‘Iedereen is voorstander van een fiscale hervorming. Tot ze concreet wordt’

Het regeerakkoord van de federale regering toont een grote fiscale ambitie. De regering wil het belastingstelsel moderniseren, vereenvoudigen, rechtvaardiger en neutraler maken. Tegelijk moet die hervorming de andere doelstellingen van de regering mee ondersteunen. Ze moet er onder andere mee voor zorgen dat de werkzaamheidsgraad stijgt, dat de gezinnen en de klimaatambities van de regering worden ondersteund, en dat het ondernemerschap wordt aangemoedigd.

Dat is een hele boterham. In de politieke en fiscale wereld begon men zich dan ook stilaan af te vragen of er tijdens deze legislatuur überhaupt nog iets van een fiscale hervorming in huis zou komen. Maar kijk, plots verscheen dan toch een beetje witte rook uit de schouw van de ambtswoning van de minister van Financiën. Een tweetal weken terug werd aangekondigd dat op 5 juli 2022 in de Financietoren een symposium zou plaatsvinden over de beleidsscenario’s voor een fiscale hervorming. Het symposium trekt het debat op gang over de vraag hoe ons fiscaal systeem hervormd moet worden.

Op de studiedag werden de aanbevelingen van de Hoge Raad van Financiën besproken, is een studie over de vergroening van de fiscaliteit van de onderzoeksgroep Transport en Mobility voorgesteld, en presenteerde een team van experts onder leiding van professor Mark Delanote een algemene visienota over de hervorming van de personenbelasting.

De studies die op de studiedag werden voorgesteld, zijn best interessant en bevatten waardevolle inzichten, maar ze gaan te veel voorbij aan de politieke valkuilen van de fiscale hervorming. Iedereen in politiek en fiscaal België is ervan overtuigd dat de belastingdruk op arbeid te hoog is, en dat het fiscaal systeem te complex is en vereenvoudigd moet worden. Iedereen is dan ook voor een fiscale hervorming. Tot ze concreet wordt. Dan is het plots: “Don’t tax you, don’t tax me, tax that fellow behind the tree.”

De moeilijkste oefening moet derhalve nog komen: een politiek compromis vinden over de hervormingsscenario’s. Dat is een probleem. De regeringscoalitie staat duidelijk electoraal onder druk. Het valt dan ook te verwachten dat er weinig bereidheid zal zijn om de eigen electorale achterban fiscaal pijn te doen. Op de studiedag werd bijvoorbeeld voorgesteld een groene belasting op vlees en een meerwaardebelasting op aandelen in te voeren. Denkt u dat die voorstellen in de huidige context politiek haalbaar zijn voor partijen als, pakweg, cd&v en Open Vld? Ik in ieder geval niet. Of om het nog eens met de woorden van de voormalige Australische premier Tony Abbott te zeggen: “Mates don’t tax mates.”

Hoe moet het dan verder? Wel, een grondige fiscale hervorming is, mijns inziens, pas realistisch als de politiek erin slaagt met een fiscale grondwet de fundamenten van het fiscaal systeem te definiëren of te herdefiniëren. Dat heeft het voordeel dat elk hervormingsvoorstel kan worden getoetst aan de axioma’s van ons fiscaal systeem. Want we kunnen wel stellen dat het fiscaal systeem rechtvaardig, neutraal en groen moet zijn, maar wat houden die termen exact in? Betekent dat bijvoorbeeld dat elke belastingheffing proportioneel moet zijn (de sterkste schouders dragen de zwaarste lasten) en dat alle inkomstentypes op dezelfde (proportionele) manier belast moeten worden? Hoe hoog mag de belastingdruk überhaupt zijn? Dat zijn belangrijke vragen waarop nog geen politiek antwoord bestaat.

De renovatie van elk uitgewoond huis start met een stabiliteitsstudie. Laat ons daar dan ook mee beginnen.