Hoe hoger onderwijs een economisch exportproduct kan zijn

De internationalisering van het hoger onderwijs levert Vlaanderen een economisch voordeel op. Dat is de conclusie van een onderzoek van de onderwijseconoom Kristof De Witte.

Onder impuls van president Donald Trump daalt het aantal buitenlandse studenten in de Verenigde Staten. Het voorbije academiejaar bedroeg die daling zelfs 40 procent. In Vlaanderen is de trend omgekeerd: sinds 2008 is het aantal buitenlandse studenten gestegen van 13.000 naar bijna 33.000 in het academiejaar 2018-2019. In verhouding tot de totale studentenpopulatie in het hoger onderwijs komt dat nagenoeg neer op een verdubbeling van het aantal niet-Belgen. Ruim 12 procent van de studenten in ons hoger onderwijs heeft een buitenlandse achtergrond.

Die gestage stijging was de aanleiding voor een onderzoek van de onderwijseconoom Kristof De Witte (KU Leuven) naar de economische impact van de internationalisering op ons hoger onderwijs. Het kwam er in opdracht van de Vlaamse Adviesraad voor Innoveren en Ondernemen (Vario) en de Vluhr, de koepel van de Vlaamse universiteiten en hogescholen. De onderzoekers formuleren vijf aanbevelingen aan de Vlaamse regering. Ze vragen een blijvende opvolging van de internationalisering en raden aan het publiek over de voordelen ervan te informeren. Daarnaast adviseren ze het aanbod van het anderstalige onderwijs uit te breiden en maatregelen te nemen die de blijfkans van buitenlandse studenten vergroten. Ze stellen ook voor het hoger onderwijs als exportproduct te ontwikkelen.

“De internationalisering van het hoger onderwijs is cruciaal om Vlaanderen te laten aansluiten bij de topgroep van de innovatieve kennisregio’s”, zegt Lieven Danneels, co-CEO van Televic en voorzitter van Vario. “We hebben nog een achterstand op Nederland, Zwitserland en sommige Scandinavische landen, maar de studie toont duidelijk aan dat er positieve effecten zijn. Daarom pleiten we er met Vario ook voor dat er wordt geïnvesteerd in een soepel migratiebeleid, dat de aantrekkelijkheid van onze regio mee verbetert.”

Rendabele investering

Omdat het hoger onderwijs grotendeels met belastinggeld wordt gefinancierd, is een kosten-baten- analyse een interessante denkoefening. Uit het onderzoek blijkt dat de internationale studenten in het Vlaamse hoger onderwijs onze economie tot 4,4 miljard euro opleveren. “Dat is het equivalent van ongeveer 1,2 tot 1,7 procent van het bruto binnenlands product”, zegt Kristof De Witte.

Het resultaat verheugt de opdrachtgevers van het onderzoek. “Er worden wel eens twijfels geuit over het nut van de internationalisering”, zegt Luc Sels, de rector van de KU Leuven en de voorzitter van de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR). “De redenering is dan: waarom zouden we buitenlandse studenten ons belastinggeld laten opsouperen? Dit onderzoek verheldert wat we intuïtief altijd al vermoed hebben: zelfs al breng je de kosten in rekening, dan nog leveren buitenlandse studenten een nettobijdrage die twee tot drie keer groter is wat ze de samenleving kosten. Buitenlandse studenten zetten mee hun schouders onder onze welvaart en zijn een interessante hulpbron voor onze economie.”

Blijfkans

Volgens de studie hangt dat terugverdieneffect nauw samen met de kans dat de buitenlandse studenten na hun diploma enkele jaren in Vlaanderen blijven wonen en werken. In die periode betalen ze belastingen. Die blijfkans verschilt naargelang het niveau van de buitenlandse student: ze is groter bij bachelors dan bij masterstudenten. Bij doctoraatsstudenten is ze het kleinst. “De blijfkans is hoger dan ik had verwacht”, zegt Sels. “Daarnaast is het belangrijk dat de retourkans voor bepaalde groepen groot blijft. Anders krijg je een soort omgekeerd kolonialisme, waarbij wij voor het voeden van onze arbeidsmarkt de beste talenten weghalen uit landen die hun kennis en hun expertise juist hard nodig hebben.” Terugkerende studenten brengen niet alleen kennis mee om lokaal capaciteit op te bouwen, ze blijken achteraf vaak waardevolle contacten in het mondiale netwerk van Vlaamse bedrijven.

Internationale opleidingen

In het rapport wijst De Witte erop dat Vlaanderen te weinig beseft dat zijn hoger onderwijs een economisch exportproduct kan zijn. “Onze economie en welvaart zijn gestegen dankzij de internationale handel”, zegt Joris Hin-? dryckx, de voorzitter van de Vlaamse Hogescholenraad Vlhora. “Je ziet overal tendensen zoals protectionisme en handelsoorlogen die de grondbeginselen van de welvaartsvorming ondermijnen. Daarom is het belangrijk in het onderwijs mensen te vormen die een bekrompen visie kunnen tegengaan. De internationalisering in ons hoger onderwijs is belangrijk. Het is noodzakelijk dat er in Vlaanderen meer Engelstalige opleidingen komen.”

Ondanks de ambitie van de Vlaamse regering om een stijging van het aantal anderstalige bacheloropleidingen toe te laten, blijft er groeimarge, zegt ook Luc Sels. “Wij hebben vanuit de VLIR vaak aangegeven dat het hoger onderwijs Nederlandstalig zal blijven, maar dat neemt niet weg dat er ook sterke internationale opleidingen nodig zijn.”

Een stijging van de internationale bachelors in de STEM-richtingen (wetenschap en technologie) lijkt een goed idee. Uit de studie blijkt dat bachelors meer kans hebben om hier te blijven na hun studie, terwijl er vergeleken met onze buurlanden relatief weinig buitenlandse studenten voor een STEM-opleiding afzakken naar Vlaanderen. Daar ligt een kans. “Brussel is een erg internationale omgeving”, zegt Sels. “Maar we moeten vaststellen dat veel kinderen van euroambtenaren en expats naar het Verenigd Koninkrijk of naar Maastricht gaan, omdat het Engelstalige aanbod hier beperkt is.”