‘Het grondwettelijk hof heeft de Duitse regering een halt toegeroepen. Dat creëert een ­gigantisch probleem’

De politieke discussies in Berlijn woeden volop.

Het is ongelooflijk hoe snel de politiek en de economie veranderen, niets is nog zeker. Mijn vorige column stond voornamelijk in het teken van grote investeringsprojecten waarmee de Duitse economie uit het slop kon worden gehaald. Het Duitse grondwettelijk hof heeft die plannen op de wip gezet. Met hun oordeel maakten de rechters een einde aan het huidige begrotingsbeleid van de federale regering. Voortaan moet die elk jaar een begroting opstellen en die ter ­controle voorleggen aan de Bundestag en daarna aan de Bundesrat, het parlement met vertegenwoordigers van de deelstaten.

De begroting voor 2023 bedroeg vóór het oordeel van de rechters 476 miljard euro, een record. Ze wordt gestijfd met belastingopbrengsten en leningen. Bij die laatste wringt het schoentje. Na 2009 en de bankencrisis keurde het Duitse parlement een schuldenrem goed. Die is zelfs opgenomen in de grondwet. Hij moet verhinderen dat schulden te hoog oplopen en niet meer kunnen worden afgebouwd. De wet bepaalt dat de federale regering voor haar begroting maximaal 0,35 procent van het bbp kan lenen.

Toch vonden de Duitse politici een achterpoortje. In geval van natuurrampen en uitzonderlijke noodsituaties kan de wet tijdelijk worden opgeheven. Dat gebeurde met corona en de oorlog in Oekraïne. Het begrip ‘uitzonderlijke noodsituaties’ laat veel ruimte voor interpretatie. Het grondwettelijk hof heeft de regering nu een halt toe­geroepen. Dat creëert een gigantisch probleem. Volgens de federale minister van Financiën, Christian Lindner (van de liberale partij FDP), moet een gat van 17 miljard euro worden gedicht. De opperrechters in Karlsruhe hebben het over 60 miljard euro.

De politieke discussies in ­Berlijn woeden volop. Hoeveel en waar wordt bespaard, zodat de 0,35 procentgrens niet wordt overstegen? Tegen Nieuwjaar moet er een akkoord zijn. Zo niet moet geregeerd worden volgens zeer strenge procedures, die weinig speelruimte toelaten. Dat heeft funeste gevolgen voor de economie.

Tegelijk laaien de discussies weer op of de schuldenrem niet contraproductief werkt. Er was in miljarden voorzien voor groene investeringen en een grootscheepse omwenteling van de industrie. Investeringen in chipfabrieken, subsidies voor de vervanging van olie- en gasverwarmings­installaties, de modernisering van de spoorinfrastructuur, laadinfrastructuur voor elektrische wagens: letterlijk alles wordt vandaag weer gewikt en gewogen. Wat het extra moeilijk maakt: de FDP wil niet weten van belastingverhogingen. Regeren was voor de driepartijencoalitie van sociaaldemocraten, groenen en liberalen sowieso al geen makkie. Of komt er toch een uitzondering voor de grondwet door een nieuwe definitie van wat een noodgeval is? Zo’n wijziging heeft een drievierde meerderheid nodig en dat lijkt uitgesloten.