‘Het geheim van Duitsland? Saaie politici’

‘Welke coalitie het na zondag ook wordt, de kans is klein dat het Duitse ondernemersklimaat eronder zal lijden’, zegt Trends-hoofdredacteur Wim Verhoeven.

Zondag bepalen de Duitse kiezers hoe hun land er na zestien jaar Angela Merkel zal uitzien. Traditioneel krijgen de Bondsdag-verkiezingen bij ons weinig aandacht. Onterecht. Duitsland is onze voornaamste handelspartner en machtigste buur. Alleen is de politiek er niet zo sexy. Rustige vastheid is het. Ik ben 52 en toch heb ik nog maar vier Bondskanseliers bewust meegemaakt: Helmut Schmidt (West-Duitsland, 1974-1982), Helmut Kohl (Duitse hereniging, 1982-1998), Gerhard Schröder (laatste grote economische hervorming, 1998-2005) en Angela Merkel (2005-2021). Vier leiders in bijna vijftig jaar. België had over dezelfde periode twaalf premiers. En dan zwijgen we nog over de vele haasje-overs, regeringen in lopende zaken en coalitiewissels. Goed dat de Duitsers de drijvende kracht van Europa zijn en niet de Belgen…

Het worden spannende verkiezingen. Er is geen gedoodverfde nieuwe bondskanselier. De sociaaldemocraat Olaf Scholz heeft nog de beste papieren, omdat hij de zieltogende SPD in de peilingen een soort tweede adem heeft bezorgd. Maar dat lijkt eerder een speling van de campagne dan een fundamentele koerswijziging. Duitsland weet niet zo goed wie Merkel moet opvolgen. De kans bestaat dat niemand als onmiskenbare winnaar uit de bus komt. In dat geval komen er coalitiegesprekken, die lang kunnen aanslepen en waarin het muntje naar alle kanten kan vallen. Dat is een teken des tijds. Kijk naar Nederland, waar zeven maanden na de stembusgang nog altijd geen krachtige coalitie is gevormd. De Nederlandse impasse is het gevolg van een versplinterd partijlandschap en een geleidelijke uitholling van de traditionele sterkhouders. Van staatsdragend naar waterdragend. Kijk naar het weggevaagde centrum in Frankrijk. Denk aan wat de Vlaamse centrumpartijen is overkomen en aan de toenemende druk op de PS. De Duitse peilers dichten de partij van Merkel, de combinatie van CDU en CSU, ook een historische nederlaag toe. Weinig centrumpartijen ontkomen eraan en in veel landen maakt dat de politieke besluitvorming er niet makkelijker op.

De vraag is of het ook in Duitsland zo’n vaart zal lopen. Zelfs al mocht de kiezer voor een vrij drastische coalitiewissel zorgen. Duitsland is een heel mature democratie. Neem de groenen. Anders dan in Vlaanderen hebben zij veel beleidservaring, zeker in de deelstaten. Duitsland heeft een volwassen groene onderstroom. De partij koppelt er duurzame accenten aan een aanstekelijk vooruitgangsoptimisme. Alle machtspartijen gunnen de Duitse bedrijven de tijd om hun duurzaamheidsomslag te maken. De groenen zijn er niet tegen de auto-industrie, omgekeerd had Merkel de groenen niet nodig om kernenergie af te zweren. De belangrijkste economische hervormingen van de jongste decennia werden er door de rood-groene regeringen onder leiding van Gerhard Schröder doorgejaagd. Duitsland ging toen voor een bedrijfsvriendelijke economie, met een flexibele arbeidsmarkt, lagere minimumlonen, minder belastingen en besparingen in de sociale zekerheid.

Onze grote buur staat voor uitdagingen. Het land vergrijst, heeft weinig digitale gamechangers en voelt een toenemende krapte op de arbeidsmarkt. Maar het koestert zijn economische weefsel, investeert in goedgeschoolde technici en behoudt zijn bedrijfsvriendelijk klimaat. Dat zie je in het wereldwijde succes van de gevestigde grote namen. Maar je ziet het ook in de kleinste dorpen, waar vaak gespecialiseerde familiebedrijven de stille getuigen zijn van een sterke maakeconomie. Welke coalitie het na zondag ook wordt, de kans is klein dat het Duitse ondernemersklimaat eronder zal lijden. Met saaie politici, die de waan van de dag en hun eigen schaduw overstijgen. Zou dat een van de geheimen zijn van het Duitse wirtschaftswunder?