‘Het geheim achter de snelle vaccinatie in de VS is hun ideologische flexibiliteit’

‘Het is duidelijk dat de Europese Unie te passief is geweest in de ondersteuning van de vaccinproductie. Een beetje meer en gericht staatskapitalisme had wonderen verricht.’ Dat zegt Trends-redacteur Stijn Fockedey.

Terwijl sommige landen van de Europese Unie nog altijd erg moeizaam uit de vaccinatiestartblokken strompelen, hebben de Verenigde Staten al 4,5 procent van de bevolking volledig gevaccineerd tegen covid-19. Politici koketteren er graag met “de overheid is het probleem, niet de oplossing”, maar de VS blijken nog maar eens de beste staatskapitalist ter wereld te zijn en ondersteunden de farmasector op een veel betere manier om een betere aanvoer te garanderen. De EU kan nog iets leren van die ideologische hypocrisie.

De VS kenden minder aanvoerproblemen met coronavaccins dan de EU. Daardoor kunnen ze al meer dan 1,7 miljoen prikjes per dag zetten. De cijfers veranderen snel en zijn soms niet met elkaar te vergelijken. Maar het beeld is wel min of meer duidelijk:, de VS vaccineren sneller dan de grote Europese landen zoals Duitsland en Frankrijk. België doet het overigens relatief goed in de EU. De reden voor het Amerikaanse succes is niet ver te zoeken. In totaal ondersteunde de Amerikaanse overheid de farmasector al met meer dan 10 miljard dollar om het afgelopen jaar te investeren in het voorbereiden van de productie. De EU hield het op een slordige 2 miljard euro en bakkeleide dan nog eens met de vaccinproducenten over de aansprakelijkheid bij fouten. In een nieuwsbrief van een Duitse denktank werd onlangs de vinger op de wonde gelegd: “Dee Europese Commissie (die de onderhandelingen met de farmabedrijven coördineerde, nvdr) zag zich enkel als een klant en wou niets te maken hebben met de productie of andere risico’s.”

De EU spaart misschien zo geld uit, maar het verliest tijd. En dat laatste is veel erger in deze pandemie. De half mislukte vaccinatiestrategie van de EU is geen eenmalig accidentje. Overheden durven hier over het algemeen niet de sterke staatskapitalist te spelen in de sectoren die van strategisch belang zijn. Ze zijn in industrieel beleid, het versterken van de strategische sectoren, veel liberaler en passiever dan de VS. Behalve in de landbouw en de veeteelt, maar dat is wegens electorale redenen.

De Amerikaanse techgiganten zijn een grote verklaring voor het economische succes van VS van de afgelopen decennia. De basis daarvan is gelegd door decennia lang directe en indirecte staatssteun, omdat de VS spitstechnologie als een cruciale factor zagen om de Sovjet-Unie af te dreigen. Silicon Valley is een bijproduct van de Koude Oorlog. Door de opkomst van China in hoogtechnologische sectoren zijn ze daar nu weer volledig wakker, zoals na de lancering van Russische Spoetnik-satelliet in de jaren vijftig. De productie van de meest geavanceerde computerchips zit te geconcentreerd in Taiwan en daarom hebben ze het Taiwanese TMSC geld gegeven om een geavanceerde chipfabriek in de VS te bouwen. Het stelt daarmee zowel zijn expertise als de productie van geavanceerde computerchips veilig.

Gecoördineerd investeren, een belangrijke klant spelen van opkomende bedrijven en desnoods techbedrijven verplichten om technologie vrij te geven. (Telecomreus AT&T moest van de Amerikaanse overheid zijn patenten op zowel computerchips als het eerste moderne besturingssysteem vrijgeven, wat tot de geboorte van Silicon Valley leidde.) Het zijn allemaal zaken die de VS decennia lang hebben gedaan om met vaste hand een extreem machtige techsector te laten groeien. Ook in de jaren tachtig, toen de Amerikaanse president Ronald Reagan populair werd met ‘The nine most terrifying words in the English language are: I’m from the Government, and I’m here to help‘.

Reagan zijn woorden waren in tegenspraak met zijn daden in het industrieel beleid. Hij liet tegelijkertijd de overheid massaal de luchtvaart en de techindustrie ondersteunen via zijn defensie-investeringen en de farmasector via het overheidsorgaan NIH, nog altijd de grootste investeerder in fundamenteel medisch onderzoek. Dat onderzoek legde de basis voor de spectaculair effectieve mRNA-vaccins die als eerste klaar waren. Zowel de privésector als de overheid moet zijn rol spelen, maar het is duidelijk dat de EU te passief is geweest in de ondersteuning van de vaccinproductie. Een beetje meer en gericht staatskapitalisme had wonderen verricht, zowel op de korte als op de lange termijn.