Het ene fiscale beleid countert het andere

Zowel de federale overheid als de gewesten moet kunnen beschikken over homogene fiscale bevoegdheidspakketten om een eigen en onafhankelijk fiscaal beleid te voeren. Dat zegt hoogleraar fiscaal recht Michel Maus.

De regering gaat weer spannende weken tegemoet. Ter voorbereiding van de begrotingscontrole in maart werden deze week de gesprekken met de sociale partners hervat en wordt gezocht naar een compromis om de besparingsmaatregelen vorm te geven.

Ook het taxshiftdebat komt weer nadrukkelijk naar voren en er wordt aan vakbondszijde zeer sterk aangedrongen op een vermogens(winst)belasting. De druk van de vakbonden laat ook de politiek niet onberoerd. Zelfs de grootste tegenstanders laten ondertussen weten dat de taxshift bespreekbaar blijft, maar dat ze dit rustig willen bekijken in de schoot van de regering.

Fiscale hervorming

Goed nieuws dus voor wie in een fiscale hervorming gelooft. Maar wie ook wil geloven dat we afstevenen op een grote fiscale hervorming is eraan voor de moeite. Bij elke stap die de politiek in de richting van een taxshift zal willen doen, zal duidelijk worden hoe moeilijk de fiscale verhoudingen in dit complexe land liggen. Sinds de zesde staatshervorming is de fiscale bevoegdheid dusdanig versnipperd tussen de federale overheid en de gewesten dat een deugdzaam en efficiënt fiscaal beleid is uitgesloten.

Vooreerst zitten er in ons fiscale systeem heel wat perverse evenwichten die maken dat een fiscaal beleid op het ene niveau zal worden gecounterd door een fiscaal beleid op een ander niveau. Sinds dit jaar bijvoorbeeld wordt de fiscale bevoegdheid met betrekking tot de personenbelasting gedeeld tussen de federale overheid en de gewesten. De gewesten kunnen nu net als de gemeenten een aanvullende belasting heffen op de federale personenbelasting. Indien de federale regering een taxshift wil organiseren door de belastingdruk op arbeid te verlagen, dan gaat ze de facto ook de personenbelasting verlagen. Federaal kan het budgettair evenwicht dan worden gevonden in roerende inkomsten, in consumptie of in ecofiscaliteit. Maar op het niveau van de gewesten en de gemeenten rijst een probleem. Door de verlaging van de federale personenbelasting verkleint de basis waarop zij hun aanvullende belasting kunnen heffen. Indien de gewesten en de gemeenten geen fiscaal inkomstenverlies willen leiden, dan zullen zij geen andere keuze hebben dan hun belastingdruk te verhogen om de federale belastingverlaging van de personenbelasting deels te compenseren.

Eenzelfde pervers effect is er ook als de gewesten gebruikmaken van hun fiscale bevoegdheid om een groen beleid te voeren. Dat kunnen de gewesten bijvoorbeeld door belastingvermindering toe te staan voor het plaatsen van dakisolatie in woningen of door wagens met een hogere CO2-uitstoot zwaarder te belasten. Indien de gewesten deze groene kaart trekken, dan zal dit automatisch leiden tot minder energieverbruik. Dat zal de federale overheid dan weer voelen in de fiscale inkomsten van btw en accijnzen.

Daarnaast zijn bepaalde fiscale beleidsmaatregelen in ons land ook gewoon totaal uitgesloten. In Nederland heeft men vorig jaar een verstandige fiscale relancemaatregel ingevoerd die bepaalt dat schenkingen tussen ouders en kinderen zijn vrijgesteld van schenkingsrechten op voorwaarde dat de gelden worden gebruikt voor de renovatie van onroerende goederen. Dat moet de bouwsector stimuleren, wat voor btw-inkomsten zorgt. Een dergelijke maatregel is in België uitgesloten omdat dit zou betekenen dat de gewesten een vrijstelling zouden moeten verlenen van schenkingsrechten ten voordele van verhoogde btw-inkomsten die uitsluitend in de federale schatkist terechtkomen.

Ook als de gewesten nieuwe inwoners zouden willen aantrekken met een fiscaal beleid, rijzen er problemen. De gewesten kunnen bijvoorbeeld voorzien in lagere registratierechten voor wie een huis koopt op het grondgebied van het gewest met de bedoeling om daar effectief te wonen. Maar dit kan enkel voor bestaande huizen en niet voor nieuwbouw, want nieuwbouw is niet onderworpen aan gewestelijke registratierechten, maar wel aan federale btw en op die belasting hebben de gewesten geen inspraak.

Beperkingen

Het is duidelijk dat indien de politici een substantiële fiscale hervorming willen doorvoeren, zij meteen zullen stuiten op de beperkingen van het systeem dat zij zelf hebben gecreëerd. Nochtans heeft ons land echt behoefte aan een grondige fiscale hervorming en aan een modern fiscaal systeem dat stimulerend werkt voor de economie en de belastingdruk evenredig verdeelt over alle actoren van de maatschappij. Dit kan enkel maar indien zowel de federale overheid als de gewesten kunnen beschikken over homogene fiscale bevoegdheidspakketten om een eigen en onafhankelijk fiscaal beleid te voeren. Maar dat vereist een zevende staatshervorming en toch net iets meer dan vijf minuten politieke moed.