‘Het blijft een open vraag of de Germaanse en de Latijnse filosofie in één muntunie te proppen vallen’

Het noorden van de eurozone zweert bij discipline, terwijl het zuiden droomt van een transferunie naar Belgisch model en een blanco cheque. Dat zegt Trends-hoofdredacteur Daan Killemaes.

Gesprekken tussen Duitsland en Frankrijk over een nieuwe toekomst voor Europa zijn zoals onderhandelingen tussen de N-VA en de PS over de vorming van een federale Belgische regering.

In het beste geval volgt een deal die de stabiliteit versterkt. In het slechtste geval vergroten de gesprekken de kloof die dwars door Europa loopt. En in het meest waarschijnlijke geval baart de berg een muis en blijft de mars naar Europese integratie een processie van Echternach die enkel in crisistijden vooruit raakt.

Maar dat stappenplan is dood, want een crisis zoals in de periode 2011-2012 overleeft de euro niet.

Maakt Europa straks de grootste sprong voorwaarts sinds het Verdrag van Maastricht uit 1992, dat de basis legde voor de euro? Het is nu of mogelijk nooit.

De Franse president Emmanuel Macron wil een actieplan tegen de Europese top van juni en het Duitse regeerakkoord biedt een opening. Straks liggen maatregelen zoals de afwerking van de bankenunie, de creatie van een Europees Internationaal Monetair Fonds, de uitgifte van euro-obligaties of de aanstelling van een Europese minister van Financiën op de onderhandelingstafel. Als dat maar goed komt.

Nog voor de onderhandelingen beginnen, trekt Frankrijk al rode lijnen in het zand. De Franse minister van Financiën liet verstaan dat schuldherschikkingen uit den boze zijn als een land om noodhulp vraagt.

Voor Duitsland zijn schuldherschikkingen als disciplinerende maatregel een essentiële bouwsteen van een versterkte eurozone, al staat dat niet in het nieuwe Duitse regeerakkoord.

Het blijft een open vraag of de Germaanse en de Latijnse filosofie in één muntunie te proppen vallen. Het noorden zweert bij discipline: de straat blijft schoon als ieder voor zijn eigen deur veegt.

Het zuiden droomt van een transferunie naar Belgisch model en een blanco cheque van solidariteit om crisissen weg te poetsen. Europa zoekt al jaren tevergeefs naar de heilige graal van een bestuursmodel dat voor stabiliteit zorgt door verantwoordelijkheid en solidariteit met elkaar te verzoenen. Ook België is trouwens nog altijd op zoek.

Deeloplossingen voor een duurzaam bestuur van het eurogebied hebben al bewezen dat ze niet werken. Reken niet op verdragen, pacten, akkoorden en eindeloze afspraken om de boel bij elkaar te houden.

Als puntje bij paaltje komt, lapt iedereen de afspraken aan zijn laars, de grootste landen nog het eerst. Reken ook niet op de discipline van de financiële markten om landen in het gareel te houden. De markten dommelen soms in, of ze rekenen erop – vaak terecht – dat de Europese Centrale Bank te hulp komt.

Bovendien zijn schuldherschikkingen in de praktijk nog altijd onbegonnen werk, en zelfs contraproductief door de intense verwevenheid tussen de Europese banken en de overheden.

Reken ook niet te veel op een gemeenschappelijk Europees budget, gefinancierd met eigen belastingen en euro-obligaties. Een land als Nederland stapt nog liever uit de euro dan zich op die manier borg te stellen voor de risico’s van de zuiderse eurolanden.

De uitbouw van het Europese Stabiliteitsfonds (ESM) tot een Europees Internationaal Monetair Fonds is voorlopig de enig haalbare stap vooruit. Het ESM moet in ruil voor noodsteun het beleid van het land kunnen bijsturen. Een crisis zoals die van Griekenland wordt dan op een geïnstitutionaliseerde manier aangepakt en gestabiliseerd. Europa kan op die manier het crisisdraaiboek schrijven dat zeven jaar geleden ontbrak.

Is België een land met twee democratieën, dan is het eurogebied een regio met negentien democratieën. Het beter delen van de risico’s zal pas lukken als die eerst verder afgebouwd worden.

Als elk land voor gezonde banken, gezonde begrotingen en een gezonde economie zorgt, zal de eurozone vanzelf stabiliseren. Bouw echter te veel onvoorwaardelijke steun in, en de eurozone zal vanzelf destabiliseren.

Macron moet dus eerst het eigen huiswerk maken, voor hij het Europese huiswerk maakt. De omgekeerde volgorde werkt niet, dat kan hij navragen in België.