‘Het begrip dat wordt opgebracht voor drankmisbruik is irrationeel’

Een medewerker met een drankprobleem heeft een productiviteit die een derde lager ligt dan de norm. Dat zegt Jan Longeval, docent aan de Vlerick Business School.

“Ge kunt hem niet betrouwen, hij drinkt niet. ” ” Betaal uw spuitwater zelf maar. ” Dat soort sneren vallen geheelonthouders, zoals ondergetekende, meer dan eens ten deel. Geheelonthouders zijn voor nogal wat mensen bij voorbaat verdacht en oninteressant. Wie droog staat, moet wel een droogstoppel zijn. Wie zich daarentegen een stuk in zijn kraag drinkt, kan doorgaans op sympathie en zelfs op enige bewondering rekenen, alsof het achteroverslaan van gigantische hoeveelheden alcohol een olympische discipline is. En wie een ongeluk veroorzaakt onder invloed, maakt kans op milde straffen.

In de rangschikking van de meest verslavende substanties op basis van de impact op het centraal zenuwstelsel staat alcohol altijd in de top tien, in het dubieuze gezelschap van onder meer heroïne, cocaïne, straat-methadon, crystal meth, barbituraten, amfetamines en nicotine. Wie wil afkicken van een alcoholverslaving, moet op zijn blote knieën door de hel gaan. Je lichaam beschouwt alcohol als een gif. Wanneer je alcohol drinkt, zal je lichaam alles inzetten om prioritair de alcohol proberen af te breken. Alcoholverslaving wordt door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) terecht beschouwd als een ziekte, en één met verwoestende effecten op de fysieke en mentale gezondheid. Het risico op zelfmoord ligt voor een alcoholverslaafde tien keer hoger dan bij de gemiddelde bevolking. Alcohol is verslavend en potentieel dodelijk. Vanuit objectief medisch standpunt is alcohol dus een drug, in onverdunde vorm zelfs een harddrug, maar dan één die maatschappelijk aanvaard is. Waarom wensen we elkaar gezondheid toe bij het heffen van een glas alcohol? En vanwaar komt het rare idee dat klinken met een glas water tot ongeluk leidt? Waarom wordt van geheelonthouders, maar niet van rokers en drinkers, verwacht dat ze uitleg geven bij hun keuze?

Wereldwijd heeft zo’n 5 tot 10 procent van de bevolking – onder wie 600.000 Belgen – een min of meer problematische relatie met alcohol. 280 miljoen mensen lijden aan alcoholgerelateerde aandoeningen. Meer dan 100 miljoen mensen zijn zwaar verslaafd aan alcohol. In 2016 stierven ongeveer 3 miljoen mensen als een direct gevolg van buitensporig drankgebruik, meer dan twee keer het aantal verkeersdoden, een pandemie zonder weerga. In termen van maatschappelijk leed staat alcoholmisbruik ongetwijfeld op nummer één. Gebroken carrières, armoede en partnergeweld gaan hand in hand met drankmisbruik. De spreekwoordelijke zatte nonkel is ongemeen populair op familiefeesten, maar is dat wellicht heel wat minder in zijn besloten huiselijke kring. In Ierland vertegenwoordigt alcohol bijna 8 procent van de gezinsuitgaven. Ook voor de bedrijfswereld is alcoholmisbruik een drama. Een medewerker met een drankprobleem heeft een productiviteit die een derde lager ligt dan de norm. Tot 40 procent van de industriële bedrijfsongevallen zijn alcoholgerelateerd.

De maatschappij steigert wanneer iemand zich een shot heroïne door de aders of een snuif cocaïne door de neus jaagt, maar gniffelt wanneer iemand zich bezat. Het begrip dat wordt opgebracht voor drankmisbruik is irrationeel. Alcohol wordt verkeerd gekaderd door het te associëren met plezier en troost in een sociale context, als een essentieel onderdeel van onze cultuur. Sportclub gewonnen, doe ze nog eens vol. Sportclub verloren, doe ze nog eens vol. Elk feest en elke begrafenis is gedrenkt in alcohol. Een andere reden is dat alcohol alom te verkrijgen is, tot in de tankstations langs de snelweg toe. Het gebrek aan data over de sociale en economische impact van alcoholmisbruik weerspiegelt een gebrek aan interesse in het probleem. De WHO kon her en der wat gegevens bijeenrapen en die spreken boekdelen. In Italië bijvoorbeeld kostte drankmisbruik volgens een studie 5 tot 6 procent van het bruto nationaal product, wat je beter doet begrijpen waarom de economie er blijft zwalpen. Wereldwijd moeten de sociale en economische kosten in de biljoenen euro’s lopen. En er speelt ook een belangenconflict. Het legale karakter van alcohol maakt het tot een rijke bron van inkomsten voor de armlastige staatskas.

Er is niets verkeerds met een glaasje op tijd en stond, maar de maatschappelijke tolerantie rond alcoholmisbruik is een sociaaleconomische catastrofe met epische proporties.