De aanhoudende hitte in Spanje, Italië en Griekenland ondergraaft de landbouwproductie. Dat zou de voedselprijzen doen stijgen. Maar is dat ook zo? “Als de voedselprijzen stijgen, komt dat zeker niet door de weersomstandigheden alleen.”
Wie de actualiteit volgt, kon er de voorbije weken moeilijk omheen: verschillende Zuid-Europese landen hebben te kampen met een verschroeiende hitte, die ook gepaard gaat met grote bosbranden. Torenhoge temperaturen zijn vaak slecht nieuws voor de voedselvoorziening. “Wereldwijd zal de hitte inderdaad de oogsten hebben verminderd”, zegt Niek Depoorter, business unit director land- en tuinbouw bij Arvesta, een onderdeel van de Boerenbond. “Maar afhankelijk van de regio en de teelt, zijn er heel grote verschillen.”
Lees verder onder de video
“Ik kan niet zeggen dat we in Europa de afgelopen vijf jaar een lineaire daling van de oogsten zien”, klinkt het. “Wat je wel ziet, zijn enorme schommelingen, en die variëren ook nog eens per teelt.” Vorig jaar werd bijvoorbeeld 10 à 15 procent meer graan geoogst dan gemiddeld. “En toch hadden we toen een heel droge zomer. Voor maïs hadden we toen wel een vrij lage opbrengst. Je kunt niet alle teelten over dezelfde kam scheren, al is het verschil tussen een droge en een natte zomer ontegensprekelijk duidelijk.”
Horrorjaar voor olijfboeren
Wel dramatisch: de berichten die de ronde doen over olijfolie. “Zeker in Spanje”, zegt Xavier Gellynck, landbouweconoom aan de UGent. “Spanje is de belangrijkste olijfolieproducent ter wereld. De productie was er vorig jaar met een derde teruggelopen en zou nu nog eens met 50 procent dalen.”
Dat heeft verschillende oorzaken. “Er is ten eerste de bacterie xylella fastidiosa in Italië, die wordt overgedragen door insecten. Ook Spanje heeft daar last van. Daarvoor ziet men als enige oplossing om de boomgaard volledig af te branden. “In Spanje kwam daar een droogte tijdens de bloesemtijd bovenop. Die heeft ertoe geleid dat bloesems massaal zijn afgestorven tijdens het voorjaar, wat natuurlijk de oogst heeft gehypothekeerd.”
Het fruit, dat vooral in het voorjaar zijn ontwikkeling moet kennen, heeft in het algemeen erg te lijden gehad onder de droogte, aldus nog Gellynck. “En ik heb het dan zowel over het harde als het zachte fruit.” Concreet vallen er bij de citrusvruchten, waar Spanje opnieuw een belangrijke producent van is, heel hoge prijzen te noteren. “Het vijfjaarlijkse gemiddelde is zo’n 70 euro per 100 kilogram. Vandaag zitten we aan 100 euro per 100 kilogram. Maar ook dat heeft te maken met tal van factoren.”
Bottleneck Ever Given
Want de droogte is niet voor alle onheil de allesbepalende factor. “Neem de evolutie van de graanprijzen van 2020 tot vandaag”, stipt Depoorter aan. “Als voorbereiding op dit interview heb ik speciaal eens gekeken naar wat er gebeurde op de grondstoffenbeurs Matif op het moment dat bekend raakte dat de Oekraïense graandeal was afgesprongen. We zien in één dag tijd een prijsstijging van bijna 20 euro. Dat is zeer veel.”
Iets meer uitgezoomd merk je ook een stijgende tendens, geeft Depoorter toe. “Maar in alle eerlijkheid: die zal voor 90 procent door niet-weergerelateerde redenen komen. Te beginnen met de coronacrisis, maar ook door de logistieke bottleneck toen het containerschip Ever Given in maart 2021 vast kwam te zitten in het Suezkanaal.”
Met de kanttekening dat “er zeker een piek was in 2022, toen er een heel droog voorjaar was. Daar zullen de droogte en het risico dat men toen inschatte dat de oogst wat minder zou zijn, wel meegespeeld hebben”, aldus Depoorter. “Maar al snel zie je in juni en juli een dalende tendens. Dat de prijzen van de afgelopen twee à drie jaar een gevolg zijn van heatflation, zal voor een paar procenten waar zijn. Maar voor drie vierde of meer is dat te wijten aan geopolitiek. We gaan te ver als we stellen dat de prijsevolutie van de afgelopen jaren echt een heatflation is. Dat is zeker niet correct. Als de voedselprijzen stijgen, komt dat zeker niet door de weersomstandigheden alleen.”
Als de voedselprijzen stijgen, komt dat zeker niet door de weersomstandigheden alleen’
Niek Depoorter (ARVESTA)
Citruskrapte
“Tijdens de coronapandemie zijn de voorraden afgebouwd”, vult Gellynck aan. “Dat is een algemeen fenomeen geweest – niet alleen in de voedingsindustrie, maar in de hele economie. Bij de bedrijven nam de onzekerheid toe. Ze zien het geld liever op hun bankrekening staan dan in de voorraadkamer, en dus beslisten ze de voorraadkamer te legen. De economie heeft zich dan een stuk herpakt, meer bepaald in de tweede helft van 2021, en natuurlijk kon men die voorraadkamer niet opnieuw aanvullen met dezelfde snelheid als die afgebouwd werd.”
“De voorraden verwerkt vruchtensap bijvoorbeeld zitten nog altijd op zeer lage niveaus. En dus kunnen we prijzenvolatiliteit onvoldoende opvangen met voorraden. Vandaar dat de kleinste wijziging van het aanbod – we hebben nog altijd zeer elastische markten – direct een groot effect op de prijzen heeft. Dat is wat we nu meemaken. Dat voelen we tot in ons winkelkarretje”, concludeert de professor voedseleconomie.
Oplossingen en kansen
Extreme weersomstandigheden die de handelsstromen in de voedingssector sturen, zijn dus geen onverwachte ontwikkeling, met de klimaatverandering in het achterhoofd. Een verdere rondvraag leert dan ook dat wetenschappers en landbouwers de voorbije jaren niet hebben stilgezeten om aan oplossingen te werken.
“Wij passen hier, met de hulp van een digitaal adviesprogramma, een combinatie van irrigatie en bemesting toe. We noemen het ‘fertigatie’”, zegt Arvesta-topman Depoorter. “Via precision farming dien je enkel de voedingswaarde toe die die plant kan opnemen samen met water.”
“Men werkt ook aan rassenvariëteiten die beter bestand zijn tegen zulke fenomenen”, zegt Gellynck. “Ik ben bijvoorbeeld bezig met een project in Afrika waar we werken op koffie en bananen, om de klimaatresistentie van die rassen te doen stijgen. Dat doen we op basis van genetisch onderzoek.” Maar uiteraard moet water bij elke oplossing centraal staan, luidt het. “Er moet massaal ingezet worden op ontzilting, en op spaarbekkens. Dan komen we er wel.”
“En slechtere oogsten in Zuid- Europa bieden dan weer kansen in onze contreien. Een voorbeeld: 20 procent van de perenoogst in het Zuid-Spaanse Murcia zou vernietigd zijn door een vijf minuten durende storm. Voor onze conferenceperen is dat goed nieuws, zou ik denken. Een stuk concurrentie valt weg en daar kunnen wij van profiteren, als we tenminste zelf gespaard blijven van calamiteiten.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier