Gideon Rachman: ‘Donald Trump kan de Wereldhandelsorganisatie van binnenuit saboteren’

Catalonië, de brexit en Donald Trump tonen aan dat meer en meer landen zich op zichzelf terugplooien. Welke invloed heeft dat protectionisme op de wereldhandel? Gideon Rachman, columnist bij The Financial Times, geeft het antwoord.

Gideon Rachman, voormalig correspondent van The Economist in Bangkok en Brussel, werkt nu als columnist voor de Financial Times. Hij is hun expert in wereldhandel. We spraken met hem op het Trade Forum, het jaarlijkse evenement dat Credendo enkele dagen geleden organiseerde, over de nagenoeg wereldwijde opkomst van het protectionisme.

De opkomst van het protectionisme is paradoxaal. De wereldhandel blijft groeien, maar tegelijk zien we dat almaar meer landen zich terugplooien op zichzelf.

GIDEON RACHMAN. “De geschiedenis heeft al verschillende keren aangetoond dat een omvangrijke expansie van de wereldhandel negatieve reacties kan uitlokken. De grote expansie van de handel in de 19de eeuw bijvoorbeeld werd gevolgd door de Eerste Wereldoorlog.

“De Catalanen of de Britse brexiteers beschouwen zichzelf overigens niet als protectionisten. De Britse premier, Theresa May, verklaarde in Firenze dat ze van het Verenigd Koninkrijk een grote vrijhandelsnatie wil maken. De Catalanen willen onafhankelijk zijn, maar ze willen ook handel drijven met de hele wereld. Dat is een groot verschil met de nationalistische en protectionistische visie van Donald Trump. In Europa bestaat de neiging de brexit en het protectionistische beleid van Trump op één lijn te zetten. Maar er zijn grote verschillen. We hebben dat onlangs nog kunnen zien in de felle reactie van het Britse ministerie van Buitenlandse Zaken op de Amerikaanse erkenning van Jeruzalem als hoofdstad van Israël. Ik hoop dat die verschillen Europa en het Verenigd Koninkrijk ertoe bewegen hun onderlinge relatie heel snel weer op te bouwen.”

Een nieuwe staat oprichten of de eenheidsmarkt verlaten en tegelijk verkondigen dat je openstaat voor de wereldhandel, dat is toch tegenstrijdig?

RACHMAN. “Zo zien de brexiteers dat niet. Als de brexit leidt tot nieuwe heffingen en belemmeringen tussen Europa en het Verenigd Koninkrijk, dan is dat hun schuld niet, menen ze. Zij willen de heffingen en administratieve barrières afschaffen. Omdat het Verenigd Koninkrijk daar belang bij heeft, maar ook omdat zij zichzelf zien als pleitbezorgers van de vrije handel.

“Europa antwoordt daarop dat de eenheidsmarkt het resultaat is van een complex compromis tussen de lidstaten en dat de fundamentele vrijheden zoals het vrije verkeer van goederen, diensten, kapitaal en personen noodzakelijk zijn. Je kunt dus niet kiezen voor vrije handel zonder het vrije verkeer van personen te respecteren.”

Hoe zal de relatie tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk er volgens u op langere termijn uitzien?

RACHMAN. “Ik geloof dat we in de richting van het Zwitserse model evolueren. De Europese Unie en het VK zullen elk hun eigen regels hebben, maar die zullen voldoende gelijklopen, zodat beide partijen ze wederzijds kunnen erkennen. Dat zal in de ene sector al gemakkelijker gaan dan in de andere. In de financiële dienstverlening zijn de regels min of meer gelijklopend. In de chemische sector ligt dat wellicht wat moeilijker.”

China blijft de motor achter de mondiale groei. Maar het land loopt het risico op een politieke en financiële crisis. Kan de Chinese overheid die volgens u het hoofd bieden?

RACHMAN. “We kunnen uiteraard niets zeker weten, maar ik ben optimistisch. Het Westen maakt zich al heel lang zorgen. Nochtans boekt China al veertig jaar een forse groei. Midden de jaren negentig dook die ongerustheid al op. In 2001 veroorzaakte Gordon Chang ophef met zijn boek The coming collapse of China. Die voorspelde instorting is er niet gekomen. Twee jaar geleden hoorden we dezelfde voorspellingen naar aanleiding van de crisis op de beurs van Sjanghai. Ook toen gaf de Chinese economie blijk van haar veerkracht.

“Daar zijn verschillende redenen voor. Als je economie jarenlang met 7 procent per jaar groeit, dan kun je genoeg geld in de economie pompen om problemen op te vangen. China is een heel ondernemend land. Ik zeg niet dat een crisis daar niet mogelijk is. Elk land krijgt daar op een gegeven moment mee te maken. Maar als er een crisis komt, dan zal die volgens mij veel weg hebben van de Aziatische crisis aan het einde van de jaren negentig. Die leek op het moment zelf catastrofaal, maar de getroffen landen hebben zich daarna relatief snel hersteld.”

Ook over de Verenigde Staten bestaat ongerustheid. Vormen de protectionistische ideeën van president Donald Trump een bedreiging voor de mondiale groei?

RACHMAN. “Ik denk van wel. Je mag niet vergeten dat Donald Trump nog maar amper een jaar aan de macht is en dat hij zeer onvoorspelbaar is. Hij heeft maatregelen op stapel gezet die volgend jaar een reële impact kunnen hebben. Zo is hij een onderzoek begonnen naar de ‘diefstal’ van intellectuele eigendom door China. Voorts heeft hij een procedure opgestart omdat er vermoedens van dumping door China in de staal- en aluminiumsector zijn. Het is heel goed mogelijk dat de VS douanerechten zullen heffen op de invoer uit China. Dan zal Peking terugslaan.

“Er dreigt nog een ander gevaar: voor de Wereldhandelsorganisatie. De Amerikanen blokkeren de benoeming van nieuwe rechters voor de beroepsinstantie van de WTO. Dat zou de organisatie, die volgens de entourage van Trump anti-Amerikaans is, weleens van binnenuit kunnen saboteren.”

Politieke beslissingen kunnen de wereldhandel dus schaden?

RACHMAN. “Dat denk ik inderdaad. De globalisering, die een dertigtal jaar geleden op toeren kwam, is een ontwikkeling die de overheden moeten begeleiden. Als de omstandigheden gunstig zijn, hebben we de neiging de globalisering alleen vanuit een technologisch standpunt te beschouwen. We kijken naar de technologische vooruitgang, de ontwikkeling van het transport, enzovoort. We gaan ervan uit dat de ontwikkeling sterker is dan politieke beslissingen. Maar volgens mij is dat niet zo.

“Je moet de globalisering politiek ondersteunen. We hebben dat in China gezien. Dat land is pas echt veranderd door de beslissingen die Deng Xiaoping aan het einde van de jaren zeventig heeft genomen. Vanaf dan wilde China een rol spelen in de wereldeconomie. Europa en de Verenigde Staten hebben dat toegelaten, omdat ze erkenden dat ze er voordeel bij zouden hebben. Ik denk echter wel dat politieke spanningen de internationale handel en investeringen schade berokkenen.”