De factuur om de lage rente vast te klikken bij de Schatkist dreigt op te lopen tot 2,3 miljard euro. “De overheid loopt minder risico bij een rentestijging dan men denkt. We hadden dat geld beter geïnvesteerd”, zegt Gert Peersman, professor Economie aan de UGent.
In het najaar van 2014 besliste het Agentschap van de Schuld de lage rente die ze toen betaalde, vast te leggen voor de volgende twee jaar door middel van renteswaps, een soort verzekering tegen een rentestijging. Maar omdat de rente sindsdien gedaald is, dreigt de factuur op te lopen tot 2,3 miljard euro, berichtte De Tijd. Voor 2015 ligt de kostprijs vast op 1 miljard euro. Afhankelijk van de evolutie van de rente in de rest van het jaar verwacht de Schatkist in 2016 nog eens 1,3 miljard euro te verliezen op haar indekking tegen een hogere rente.
Waarom was die verzekering geen verstandige beslissing?
Peersman: “Het Agentschap voor de Schuld focust volgens mij te eng op de rentekosten op onze schuld en onvoldoende op het totaalplaatje. Wanneer stijgt de rente? Normaal als de economie groeit en de inflatie stijgt. Maar dan is de overheid al deels ingedekt tegen een stijging van de rente, omdat de belastinginkomsten dan ook toenemen. Nu gebeurt het omgekeerde. De overheid krijgt minder belastingen binnen, en ze geniet ook niet ten volle van de rentemeevaller.
“Vergeet bovendien niet wie vandaag de grootste koper is van Belgisch staatspapier. Dat is de Nationale Bank van België (NBB) in het kader van het stimulusbeleid van de Europese Centrale Bank (ECB). En de NBB stort de inkomsten uit haar beleggingen door aan de overheid. De hoger rente zou dus deels gewoon terugvloeien naar de Schatkist. Er is met andere woorden minder risico verbonden aan een stijging van de rente dan vaak wordt aangenomen. Ik vraag me af of de Schatkist daar voldoende rekening mee houdt. Op zich heb ik niets tegen het gebruik van renteswaps. Ik stel mij gewoon vragen bij deze operatie.”
Bij bedrijven wordt een verzekering tegen een stijging van rente toch gezien als goedehuisvaderbeheer? Waarom is dat hier niet het geval?
Peersman: “We kennen die renteswaps inderdaad ook van bijvoorbeeld bij Dexia. Maar als de rente plots stijgt, heeft dat een heel ander effect op een financiële instelling of een onderneming dan op de overheid. Die laatste is op veel meer manieren bloot gesteld aan de economie. Daar spelen andere mechanismes dan bij bedrijven.
“Misschien is het wel zinvol dat landen zich indekken op momenten van speculatie, momenten dat de rente stijgt zonder dat economie groeit, en daardoor de inkomsten stijgen. Renteswaps waren bijvoorbeeld een goed idee in 2011, toen de Belgische rente rond 6 procent piekte. Maar vandaag is het risico op zo’n speculatieve stijging van de rente toch klein?”
De Schatkist heeft beslist voorlopig geen nieuwe swaps aan te gaan, omdat er nu meer zekerheid is over de rente. Was het indertijd niet even duidelijk dat rente nog lange tijd laag zou blijven?
Peersman:“Op dat moment was er inderdaad bijna dezelfde zekerheid als vandaag. De swaps zijn gekocht vlak voor de ECB besliste obligaties te beginnen opkopen. Maar iedereen wist toen dat er zo’n stimulusprogramma in de steigers stond. En dat beleid is er net op gericht om de rentes te doen dalen, zodat de overheden meer ruimte hebben om hun begroting op orde te stellen en hun schulden af te bouwen. Door die verzekering aan te gaan, zwakt de Schatkist eigenlijk de werking van de laatste reddingsboei van de ECB af.”
De voornaamste doelstelling van de Schatkist is “de financiële kosten van de federale Staatsschuld zo laag mogelijk te houden”. In het kader van die opdracht zijn die renteswaps toch begrijpbaar?
Peersman: “Als je alleen naar de rentekosten kijkt, heeft zo’n verzekering zeker zin. Maar niet als je de staatshuishouding in haar geheel in overweging neemt. We moeten het beheer van de schulden en de begroting meer als geheel bekijken. De regering, in casu de minister van Financiën, zou dat bijvoorbeeld meer kunnen coördineren. Oké, er is nu maar een deel van de schulden die we moesten aangaan, ingedekt. En het beleid van de ECB werkt ook nog op andere manieren. Maar we hadden die extra miljarden natuurlijk best kunnen gebruiken, bijvoorbeeld om te investeren.”
