Frank De Palmenaer (ABO-Group): ‘Scheldebekken is zeker tot 2030 vatbaar voor overstromingsramp zoals in 1953’

Zeventig jaar geleden, op 1 februari 1953, braken de verzwakte dijken in Zeeland door een dodelijke combinatie van een zware noordwesterstorm en springtij. De watersnoodramp kostte 1.836 mensen het leven in Nederland. In België kwamen 28 mensen om. De materiële schade liep, uitgedrukt in euro’s van vandaag, op tot 5,4 miljard euro. Nederland reageerde op de ramp van 1953 met het deltaplan. De noorderburen investeerden in het versterken van de dijken en het bouwen van waterkeringsmuren, onder meer op de Oosterschelde.

België ontvouwde pas na de overstromingen van januari 1976 in het Scheldebekken het Sigmaplan. “Ook hier worden nog tot 2030 dijken verhoogd en waterspaarbekkens aangelegd. Er is ook een plan om de kustveiligheid te verbeteren. Maar ondertussen kan het Scheldebekken van Antwerpen tot Dendermonde getroffen worden door een ramp zoals Nederland die in 1953 meemaakte. We zijn toe aan een wake-upcall. De gevolgen van de klimaatverandering veranderen de spelregels”, zegt Frank De Palmenaer, planoloog en CEO van het studiebureau ABO-Group Environment.

Is de waterverdediging van Vlaanderen bestand tegen een storm als die van zeventig jaar geleden?

FRANK DE PALMENAER. “Vlaanderen heeft het voordeel dat het, in tegenstelling tot grote delen van Nederland, niet onder het zeeniveau ligt. Op dit ogenblik zijn we in Vlaanderen al redelijk goed beschermd, maar er zitten gaten in de verdediging. De bescherming van het Scheldebekken is beperkt door de ligging van de haven van Antwerpen. De belangrijke economische activiteit van de haven en het drukke scheepvaartverkeer laten niet toe dat je een stormvloedkering bouwt op de Westerschelde. Dat is de olifant in de kamer. Daarbij komt de impact van de klimaatverandering, die sneller gaat dan verwacht. De extremen nemen toe. Door de stijging van de zeespiegel wordt de impact van eenzelfde storm groter dan zeventig jaar geleden. Naast de kans op stormvloed vanuit de zee, stijgt ook het risico op overstromingen door hevige regenval. Tegelijk worden we ook geconfronteerd met langere periodes van droogte. We moeten dus dubbel leren denken. We moeten tegelijk het water beter vasthouden om langere periodes van droogte door te komen, en we moeten het water vlotter kunnen afvoeren bij zware regenval. We moeten dus investeren om de volgende ramp te voorkomen.”

Hoe versterken we onze verdediging tegen watersnood?

DE PALMENAER. “We kunnen natuurlijk de dijken verhogen langs de kust en langs de rivieren, maar we kunnen er ook voor kiezen om het water meer ruimte te geven, door bijvoorbeeld meer overstromingsgebieden te creëren. Het is hoog tijd om de maatschappelijke discussie te voeren over welke mix we willen. Alle puzzelstukken liggen op tafel, maar mogelijk komen we te laat om de puzzel te leggen. De meeste verantwoordelijken beseffen dat de klimaatverandering ons tot actie dwingt, maar het kan allemaal veel sneller. Het is ook stuitend dat Frankrijk, België en Nederland nog geen samenhangend waterbeleid voeren. Het water kent geen grenzen. Waar blijft een Europese aanpak voor dit probleem?”

Hoe maak je de kosten-batenanalyse? Op welk punt worden de investeringskosten groter dan de mogelijke schade?

DE PALMENAER. “Dat wordt een steeds moeilijkere afweging, precies omdat er meer extreme gebeurtenissen in de vergelijking sluipen. We hanteren nu nog de notie dat we beschermd moeten zijn tegen een storm die een keer om de 100 jaar of om de 10.000 jaar voorkomt. Maar in welke mate verandert de klimaatverandering de kansen? We kregen de jongste jaren onverwacht meer extreme situaties met grote gevolgen. Er is een debat nodig welk risico we willen lopen. Nederland is bezig om de zwakke plekken in de waterverdediging weg te werken en verstevigt de dijken.

Is dit ook een pleidooi voor uw eigen winkel?

DE PALMENAER. “Toch niet. ABO-Group heeft al meer projecten dan we kunnen uitvoeren. We zoeken tientallen extra medewerkers. Kijk, er gebeuren al veel drama’s door de klimaatverandering. In België ligt de overstromingsramp in Wallonië nog vers in het geheugen. De volgende overstroming is een kwestie van hooguit enkele jaren. We moeten sneller ingrijpen. In het zuiden van Frankrijk werken we aan het herstel van de gevolgen van de overstromingsramp van 2 oktober 2020. Daarbij verwerken we en integreren we data die mogelijkheden bieden om betere voorspellingen te doen van rampen, zodat we op die manier ook de fouten en gevolgen van de overstromingsramp in Wallonië van juli 2021 in de toekomst kunnen beperken. Samenwerking tussen landen, overheden en studiebureaus kan veel leed vermijden.