Europese havens helpen meer dan een vijfde van het vloeibaar aardgas uit Rusland door te verkopen

Meer dan 20 procent van het Russisch vloeibaar aardgas (lng) dat Europa bereikt, wordt doorgevoerd naar andere delen van de wereld, blijkt uit onderzoek van Financial Times. De praktijk stuwt de inkomsten van het Kremlin hoger, ondanks de pogingen van de Europese Unie om die aan banden te leggen.

Hoewel contracten voor de zogenaamde overslag van Russisch lng in het Verenigd Koninkrijk en Nederland verboden zijn, blijkt uit recente gegevens dat dat verbod niet al te nauw genomen wordt. Zo worden Russische gasleveringen ‘routinematig’ overgeladen tussen tankers in Frankrijk en Spanje en ons land voordat ze worden uitgevoerd naar kopers in andere werelddelen.

Zeebrugge

De overslag van schepen is cruciaal voor Rusland in zijn pogingen om optimaal gebruik te maken van zijn Arctische vloot. Overslag vindt meestal plaats tussen Russische ‘ijsklasse’-tankers die tussen het Yamal-schiereiland en Noordwest-Europa varen en gewone lng-tankers die dan doorvaren naar andere havens. Zo zijn de schepen die in ijzige wateren varen, vrij om terug te keren naar het noorden.

Havens in België, Spanje en Frankrijk ontvangen nog altijd aanzienlijke volumes van de Siberische fabriek Yamal LNG. De grootste aandeelhouders van Yamal zijn Ruslands op één na grootste aardgasproducent Novatek, China National Petroleum Corporation en het Franse energiebedrijf TotalEnergies.

Van de 17,8 miljard kubieke meter Russisch lng, dat tussen januari en september van dit jaar naar de EU stroomde, werd 21 procent overgeladen op schepen die bestemd waren voor landen buiten de EU, waaronder China, Japan en Bangladesh. Dat blijkt uit gegevens van de denktank Institute for Energy Economics and Financial Analysis (IEEFA), die Financial Times kon inkijken.

Zeebrugge en het Franse Montoir-de-Bretagne ontvangen in 2023 het meeste Russische lng van alle havens in de EU.

Recordhoeveelheden

In tegenstelling tot kolen en olie heeft de EU geen sancties tegen Russisch gas ingesteld, maar de Europese Commissie heeft gezegd dat de lidstaten zich tegen 2027 moeten ontdoen van alle Russische fossiele brandstoffen.

Ana-Maria Jaller-Makarewicz, hoofdanalist energie bij IEEFA, merkt op dat de volumes van lng-overslag in Europa weliswaar zijn gedaald sinds de volledige invasie van Rusland in Oekraïne in 2022, maar dat ze nog altijd aanzienlijk waren en mogelijk over het hoofd waren gezien. “De EU denkt er niet aan als ze het over een verbod hebben”, zegt ze. “Ze tellen overslag niet mee.”

Amund Vik, de voormalige Noorse staatssecretaris voor Energie en adviseur van het adviesbureau Eurasia Group, ziet de EU-regeringen in een lastig parket zitten. Lidstaten zouden het “moeilijk vinden om op de trom te slaan tegen het exporteren van Russisch lng naar elders als ze het zelf gebruiken”, klinkt het. “Ze zullen deze winter veel moeite doen om het niet over dat onderwerp te hebben.”

Bevoorradingszekerheid

De EU voerde voorheen 155 miljard kubieke meter pijplijngas uit Rusland in, ongeveer 40 procent van haar totale aanvoer. Ter vervanging van dat gas heeft ze de import van lng uit landen als de VS, Noorwegen en Qatar enorm opgevoerd. Maar de EU zal dit jaar ook recordhoeveelheden van de supergekoelde brandstof uit Rusland importeren.

Beleidsmakers hebben de voortzetting van de import uit Rusland verdedigd als het gevolg van langetermijncontracten die voor de oorlog zijn gesloten en die, als ze worden verbroken, Europese bedrijven dwingen een compensatie te betalen aan Rusland. Het Belgische aardgasbedrijf Fluxys heeft bijvoorbeeld een twintigjarig contract met Yamal, dat in 2039 afloopt.

Het Belgische ministerie van Energie zei tegen de FT dat het “vastbesloten was deze kwestie aan te pakken” en “inlichtingen aan het inwinnen was over een effectieve aanpak”. “We erkennen het belang van het vinden van een manier die de bevoorradingszekerheid van het Europese continent niet in gevaar brengt”, voegde een woordvoerder eraan toe.

Fluxys zegt dat, omdat er geen sancties zijn tegen het gas, “geen enkele klant legaal de toegang kan worden geweigerd” tot zijn lng-terminal. “Het eigendom van de moleculen blijft in handen van de shippers”, aldus Fluxys.

(G)een plan

Het Franse ministerie van Energie zegt dan weer geen plannen te hebben om de overslag van Russisch lng in Franse havens te verhinderen. “Frankrijk en Europa hebben hun blootstelling aan het Russische gasverbruik aanzienlijk verminderd door hun bevoorradingsbronnen te diversifiëren”, voegde de woordvoerder eraan toe.

Maar EU-functionarissen hebben herhaaldelijk hun bezorgdheid geuit over de hoeveelheid Russisch lng dat het blok binnenkomt. Energiecommissaris Kadri Simson zei in september: “We kunnen en moeten de Russische lng-export verminderen om die volledig te beëindigen”.

Beleidsmakers moeten het in december eens worden over regels waarmee EU-lidstaten Russische en Wit-Russische bedrijven de toegang tot de gasinfrastructuur in de EU kunnen ontzeggen.