De Europese Commissie maakt 1,5 miljard euro vrij om gezamenlijke defensie-investeringen te stimuleren. Het programma moet de lidstaten toelaten de productie op te schalen om aan de toenemende Oekraïense vraag te voldoen en tegelijkertijd de eigen Europese industrie ten goede komen.
De 27 Europese lidstaten hebben ook na decennia van economische en politieke integratie elk een eigen leger. Een instelling die een gezamenlijke strategie uitstippelt en aankopen coördineert, naar het voorbeeld van het Amerikaanse Pentagon, is er evenwel niet. Resultaat: van ieder soort wapen circuleren er in de EU tot wel vijf types, liet vicevoorzitter van de Europese Commissie Margrethe Vestager woensdag tijdens een persconferentie optekenen. ‘Dat leidt tot inefficiëntie en verspilling van belastinggeld’, aldus Vestager. Bovendien kopen de lidstaten het leeuwendeel van het militaire materiaal aan buiten de EU, tot wel 60 procent in de Verenigde Staten alleen al. ‘Dat is niet langer houdbaar, als het dat ooit al was’, zei ze.
Russische invasie
De problematiek is genoegzaam bekend, maar de Russische invasie van Oekraïne heeft de bereidheid tot hervormingen in een stroomversnelling gebracht. Nu de Europese stocks stilaan uitgeput geraken, blijkt dat de industrie de vraag uit Kiev niet kan bijhouden, zelfs niet nu de meeste lidstaten hun defensie-uitgaven fors hebben opgeschroefd. Toen Commissievoorzitster Ursula von der Leyen en Belgisch premier Alexander De Croo eind vorige maand in Kiev waren voor de herdenking van de Russische invasie, pleitte de Oekraïense president Volodimir Zelenski nog maar eens voor meer en vooral snellere leveringen van munitie en wapensystemen.
Defensiestrategie
Daar wil de Europese Unie aan tegemoetkomen. Het College van Eurocommissarissen zette woensdag het licht op groen voor de eerste Europese industriële defensiestrategie, het European Defence Industry Programme (EDIP). De Commissie, de lidstaten en de Hoge Vertegenwoordiger voor het veiligheidsbeleid krijgen een coördinerende rol in een ‘Defence Industrial Readiness Board’ en er komt een wettelijk kader dat de lidstaten moet aansporen gezamenlijke aankopen te doen.
Budget
Er is een ‘initieel budget’ van 1,5 miljard euro voorzien dat moet dienen als een aanmoediging voor de lidstaten, zei Vestager. De bedoeling is om tegen 2030 minstens 40 procent van het defensiemateriaal gezamenlijk aan te kopen. Tegen dan wil de Commissie dat minstens 50 procent van het budget in de EU zelf wordt besteed. In 2035 ligt de doelstelling zelfs op 60 procent.
Niet alleen de grote Europese defensiebedrijven mogen daarvan profiteren: de Commissie voorziet aparte financiering voor kmo’s. Ook geografisch moeten de voordelen gespreid worden, zei Vestager. ‘De prioriteit is om een pan-Europese defensiemarkt te creëren, waar de meerwaarde verdeeld is over de hele EU.’
Oekraïne
Oekraïne wordt nauw betrokken bij de hele oefening, onder meer met een bureau voor innovatie in defensietechnologie in de hoofdstad Kiev. ‘We gaan van een noodplanning naar een visie op langere termijn om Oekraïne militair te blijven ondersteunen’, vatte Hoge Vertegenwoordiger Josep Borrell de situatie samen.
Volgens Borell is naast de productiecapaciteit vooral de financiering een mogelijk knelpunt. Hij zette de deur open om de winsten op de in de EU bevroren Russische tegoeden aan te wenden. Nu zou het de bedoeling zijn om die te gebruiken voor de heropbouw van het land, ‘maar dan kunnen we ze ook gebruiken om de vernietiging ervan te vermijden’, zei hij. De Commissie heeft daarvoor wel het fiat van de lidstaten nodig, klonk het.
