‘Europa heeft geprofiteerd van Trump, maar niet voor lang meer’

Bij zijn verkiezing beloofde president Trump Amerika weer groots te maken. Maar zijn ‘Make America great again’ heeft tot nu toe vooral Europa geholpen, argumenteert Joachim Fels, de hoofdeconoom bij PIMCO. Al kan het Trump-effect de komende zes maanden weer wegebben.

Tijdens de eerste jaarhelft van 2017 heeft Europa op drie manieren geprofiteerd van Trump. Om te beginnen daalde de euro 5 procent tegenover de dollar tijdens de laatste twee maanden van 2016. Dat ondersteunde de export en het ondernemersvertrouwen. Het gaf ook extra voeding aan de cyclische groei in Europa, die al op gang gekomen was dankzij een scherpe versnelling van de wereldhandel en een verbetering van de kredietstromen dankzij het soepele monetaire beleid van de ECB. Bijgevolg groeide het bbp van de eurozone met het gemiddelde van 2,2 procent tijdens de eerste helft van dit jaar. Dat is een stuk beter dan de groei van 1,9 procent in de Verenigde Staten.

Ook heeft de verkiezing van Donald Trump waarschijnlijk de Nederlandse en Franse kiezers wakker geschud. Populistische kandidaten en partijen hebben het er tijdens de verkiezingen veel minder goed vanaf gebracht dan vooraf werd verwacht. Zoals altijd in de Europese politiek was de situatie complexer dan dat, maar je kon in het Nederlandse en het Franse verkiezingsresultaat wel een zekere tegenreactie lezen tegen het populisme.

Ten derde hebben de Verenigde Staten een isolationistischer houding aangenomen. Trump waarschuwde dat ook de andere landen hun toezeggingen aan de NAVO moeten nakomen. Dat droeg bij aan een Frans-Duits initiatief om de militaire samenwerking in de Europese Unie te verstevigen, wat op termijn tot een defensie-unie zou kunnen leiden. De Frankfurter Allgemeine Zeitung citeerde bronnen uit de Duitse regering die stelden dat er de jongste zes maanden meer vooruitgang is geboekt richting een gemeenschappelijk defensiebeleid dan tijdens de voorgaande zestig jaar. Tegen september moet de Europese Commissie met meer concrete voorstellen komen, waarop de lidstaten tegen december moeten reageren. Voorlopig zouden zo’n twintig EU-lidstaten deelnemen aan zo’n hechtere samenwerking in defensie.

Toch zal die economische en politieke rugwind voor Europa de komende zes tot twaalf maanden vermoedelijk weer wegebben. Hoe komt dat? Om te beginnen bereikte de euro-dollarkoers begin dit jaar een dieptepunt, waarna ze 15 procentpunten steeg tot de hoogste koers sinds begin 2015. Die sterkere euro kan een rem zetten op de export en de groei van de maakindustrie tijdens de tweede helft van het jaar. Ze zal wellicht ook de impact vergroten van de tragere groei van de wereldhandel, die we verwachten na het afnemen van de Chinese kredietimpuls.

Ook had de Europese politiek tijdens de eerste helft van 2017 een positief effect op beleggingen in Europa. Die ondersteuning zal afnemen, of zelfs omslaan in een tegenwind. Zo lijkt de ster van de Franse president Macron wat te tanen, nauwelijks drie maanden na zijn aanstelling. Verschillende ministers moesten al opstappen na schandalen, en dat heeft geen goed gedaan aan de publieke opinie. Bovendien neemt de weerstand tegen zijn hervormingen toe, die eigenlijk al afgezwakt waren in vergelijking met zijn campagnebeloftes.

In Duitsland lijkt de kans groter te worden dat de CDU/CSU van bondskanselier Merkel bij een volgende regeringsvorming in zee gaat met de liberaal-conservatieve FDP. Dat zou het moeilijker maken om meer begrotingsrisico’s te delen in de eurozone, dan bij een coalitie met de meer pro-Europese SPD.

Nog belangrijker is dat Italië volgend jaar naar de stembus moet, terwijl de steun voor anti-Europese en eurosceptische partijen groeit. Italië blijft wellicht een belangrijke focus voor de markten voor de rest van het jaar.

Ten slotte blijven de Europese vooruitzichten overschaduwd door de trage groei, de koppig lage inflatie, de begrotingsuitdagingen en het risico dat een land uit de eurozone stapt, en dat ofwel uit eigen wil of gedwongen door de markt. Mijn collega Adam Bosomworth schreef daar onlangs een artikel over.

Uiteraard heeft Europa sinds de crisis vooruitgang geboekt richting sterkere instellingen, zoals een Europese bankenunie en het Europese Stabiliteitsmechanisme. Maar Europa blijft een half afgewerkt huis waarin risico’s niet volledig gedeeld worden, en dat maakt Europa risicovol met gelijk welke snelheid het opereert, zoals mijn collega Gene Frieda het beschreef.

Wat betekent dat voor de Europese markten? In 2017 hebben obligatiesvan Europese kernlanden het voorlopig minder goed gedaan dan Amerikaanse staatsobligaties. Dat zou kunnen omslaan als een sterkere euro de Europese groei afremt en de ECB een relatief soepel monetair beleid blijft voeren. Daarnaast kunnen de spreads van staatsobligaties uit de Europese periferie oplopen zodra het groeimomentum wegebt, en de Italiaanse verkiezingen de volle aandacht krijgen. En ten derde lijken Europese aandelen het minder goed te doen de rest van het jaar, ook al waren ze de voorbije twaalf maanden de lieveling van beleggers, dankzij hun prestaties die sterker waren dan die van Amerikaanse aandelen.