‘Europa heeft een financiële brandweer opgericht die over te weinig water beschikt’

Een recessie op tijd en stond is normaal, maar het manifeste manco aan voorbereiding op de volgende neergang is niet meer normaal te noemen. Dat zegt Trends-hoofdredacteur Daan Killemaes.

De crisis van 2008-2009 is grotendeels verspild. Het gros van de hervormingskansen is naar het containerpark gebracht. De wereld, Europa en België zijn daarom niet klaar voor de volgende crisis. De tijd raakt echter op, want aan de horizon pakken zich donkere wolken samen. Er is nog hoop dat de schade beperkt blijft tot een groeivertraging, maar er is niet veel fantasie nodig om minder rooskleurige scenario’s te bedenken.

De fronten van het handelsconflict, een oververhitting van de Amerikaanse economie, twijfels over de Chinese economie, een harde brexit en Italiaanse budgettaire balorigheid kunnen samensmelten tot een perfecte storm. De toenemende onzekerheid eist nu al een vrij grote tol van de conjunctuur. Een recessie op tijd en stond is normaal, maar het manifeste manco aan voorbereiding op de volgende neergang is niet meer normaal te noemen.

De wereld is niet klaar

In 2009 werd erger vermeden met een wereldwijd gecoördineerd expansief fiscaal beleid. Dat kan nu niet meer. In de Verenigde Staten heeft president Donald Trump alle fiscale kruit verschoten. Bovendien ziet hij geen heil in mondiale coördinatie, zei de Amerikaanse professor economie Barry Eichengreen vorige week op een symposium van de Nationale Bank met als thema het beheer van een financiële crisis. De sterke landen van Europa – lees: Duitsland – zouden het fiscale gaspedaal kunnen induwen, maar zijn daar wellicht niet toe bereid. Ook China doet niet langer wat het wil. Door de schuldopbouw is financiële stabiliteit een grotere prioriteit geworden dan economische groei.

Europa heeft een financiële brandweer opgericht die over te weinig water beschikt.

De noodzakelijke internationale samenwerking is ook elders stuk, zegt Eichengreen: “In 2009 grepen landen niet terug naar een protectionistisch beleid. Nu wel. In 2009 vermeed de Amerikaanse centrale bank een implosie van het financiële systeem door honderden miljarden dollars te lenen aan onder meer Europese banken. Trump zal grote druk zetten op de Fed om dat niet opnieuw te doen. Zal de Europese Centrale Bank die rol overnemen door euro’s te lenen aan pakweg Mexico?” vroeg Eichengreen zich af. Ook de slagkracht van het Internationaal Monetair Fonds als redder in nood is aangetast. Eichengreen: “Om de middelen van het IMF op te trekken, is een akkoord tussen de VS en China nodig. Dat zegt genoeg.”

Europa is niet klaar

Er is werk verzet, maar een nieuwe existentiële crisis als in 2012 blijft tot de mogelijkheden behoren. Iedereen weet dat meer discipline en meer solidariteit nodig is om de euro op termijn overlevingskansen te bieden, maar niemand weet hoe dat in de praktijk kan worden gebracht.

“We zijn niet klaar voor de volgende crisis”, zei de econoom André Sapir op datzelfde symposium. “De eurozone heeft een volwaardige bankunie, een volwaardige centrale bank en een volwaardige kapitaalmarkt nodig. Geen van de drie voorwaarden is vervuld.” Kortom, Europa heeft een financiële brandweer opgericht, maar die heeft te weinig water als de hele wijk in de fik vliegt.

België is niet klaar

Tot vandaag maakt geen enkele politicus zich zorgen over de groeivertraging, laat staan dat ze zich al bewust zijn van naderend onheil. Dat is nalatig. De Belgische economie is al de slak van Europa en flirt daarom bij een beetje tegenslag met een recessie. Vooral de overheidsfinanciën blijven zeer kwetsbaar door de combinatie van een hoge staatsschuld en een structureel begrotingstekort.

De regering-Michel heeft geïnvesteerd in de concurrentiekracht van de bedrijven en de creatie van nieuwe banen, en die keuze mocht geld kosten. Tegelijk heeft de regering-Michel te weinig gedaan om de overheidsuitgaven onder controle te krijgen. Vooral de pensioenhervorming is een te mager beestje, waarvan de resultaten te lang op zich laten wachten. Ook nieuwbakken Voka-voorzitter Wouter De Geest trekt aan de alarmbel: “De federale begroting wordt gezien als een pensioenkas, maar de pensioenen moeten fundamenteel hervormd worden.” Een beetje recessie zal met gemak de budgettaire vooruitgang van de voorbije jaren wegblazen. Er kan alleen maar verhoopt worden dat de volgende crisis niet verspild wordt.