Alle EU-lidstaten moeten zich aansluiten bij het systeem dat de gegevens over de projecten in het kader van het Europese herstelfonds verzamelt. Anders dreigt fraude met de 800 miljard euro die daarvoor is uitgetrokken.
“Preventie is belangrijk, zeker als het over zulke grote bedragen gaat”, zegt Ville Itala, de directeur-generaal van het antifraudeagentschap OLAF van de Europese Commissie. Hij betreurt dat sommige lidstaten proberen te vermijden dat Arachne, het Europese toezicht- en risicobeoordelingsmechanisme, gebruikt wordt om het geld van het herstelfonds te volgen. “Dat is een groot risico. OLAF heeft niet dezelfde mogelijkheden en bronnen om te onderzoeken waar het geld uiteindelijk terechtkomt.”
Zijn opmerkingen onderstrepen de ongerustheid aan de top van de Europese Unie over mogelijk misbruik van de gigantische berg geld die bedoeld is om de 27 lidstaten er na corona economisch bovenop te helpen.
Ieder zijn systeem
Om het herstelinstrument NextGenerationEU te kunnen financieren, heeft de Europese Commissie dinsdag 20 miljard euro opgehaald op de financiële markten. Uiteindelijk moet in het fonds 800 miljard euro komen. Brussel is ook begonnen met de beoordeling van de herstelplannen van de lidstaten. Het gaf al groen licht voor de voorstellen van Spanje en Portugal.
Volgens Itala is streng toezicht op zowel nationaal als Europees niveau essentieel om te voorkomen dat geld verloren gaat door verspilling en fraude, gezien eerdere schandalen van misbruik van EU-middelen. Hij zei dat een volledige pan-Europese gegevensverzameling noodzakelijk is, om de uiteindelijke ontvangers van geld te analyseren. Anders dreigen de geldstromen te verdwijnen achter complexe lagen van bedrijven en transacties, soms in verschillende landen.
“OLAF kan dat, maar het is heel, heel ingewikkeld”, zegt Itala. “En het is onnodig veel werk als je de noodzakelijke IT niet hebt.”
Een grote meerderheid van de lidstaten gebruikt Arachne al om het gebruik van de Europese cohesiefondsen te monitoren en ze zullen het wellicht ook gebruiken voor het geld van NextGenerationEU. Maar een verplichting is dat niet. Zo gebruiken Duitsland, Polen, Zweden, Denemarken en Cyprus het niet, onder meer omdat ze de voorkeur geven aan hun eigen systemen om data te verzamelen.
Openbaar Ministerie
De Europese Commissie is er voorlopig eerder gerust in. Ze zegt dat ze nieuwe en sterkere wapens heeft gekregen om toezicht te houden. De lidstaten moeten nationale systemen opzetten om de uiteindelijke begunstigden te registreren. Anders kan de geldkraan zelfs worden dichtgedraaid.
Daarnaast is sinds 1 juni het Europees Openbaar Ministerie (EOM) van kracht. Dat heeft de bevoegdheid strafbare feiten te onderzoeken en te vervolgen die nadelig zijn voor de Europese begroting. OLAF daarentegen kan de lidstaten alleen maar aanbevelingen tot vervolging doen. Itala zegt dat OLAF goede relaties heeft opgebouwd met het EOM en al meer dan 150 lopende onderzoeken doorgaf. “Het EOM is heel belangrijk. Als we onze krachten bundelen, kunnen we veel betere resultaten boeken.”
