De Europese Unie blaast nieuw leven in haar plannen voor een digitale euro. Ingewijden bevestigen aan de zakenkrant Financial Times dat de Europese Centrale Bank (ECB) en de Europese Commissie het cryptoachtige project versnellen. Dat zou onder druk zijn van de Amerikaanse stablecoinwet, de Genius Act, die de dollardominantie in de digitale sfeer versterkt. Volgens FT zou de EU haar digitale munt op een publieke blockchain willen lanceren.
“Elke euro die verschuift naar digitale dollars versterkt het gewicht van de Verenigde Staten in grensoverschrijdende betalingen”, waarschuwde ECB-bestuurder Piero Cipollone in april. De digitale euro, een door de ECB uitgegeven variant van contant geld, moet dat tij keren en de muntunie versterken.
De ECB versnelt daarom haar tests om de digitale euro sneller op de markt te brengen. De eerste proefprojecten worden voorzien in 2026 of 2027.
Blockchain
Opvallend is dat de ECB overweegt de munt te laten draaien op een publieke blockchain zoals Ethereum of Solana. Tot nu toe lag de focus op een gesloten systeem onder toezicht van de centrale bank, om de privacy te garanderen. Een openbaar netwerk kan de verspreiding en verhandelbaarheid versnellen, maar maakt elke transactie zichtbaar. Dat wringt met het idee van anonieme kleine betalingen.
De keuze voor die netwerken ligt bovendien gevoelig. Ethereum en Solana zijn weliswaar open en wereldwijd verspreid, maar hun belangrijkste infrastructuur en ontwikkelaars zijn grotendeels in de Verenigde Staten gevestigd. Daardoor zou de digitale euro leunen op technologie die indirect onder Amerikaanse invloed staat – een paradox voor een digitale infrastructuur die juist meer strategische autonomie moet brengen.
Controlemiddel?
Voor consumenten is het de bedoeling dat de digitale euro gratis basisbetalingen mogelijk maakt in de hele eurozone. Voor handelaars zouden de kosten lager kunnen uitvallen dan bij Visa of Mastercard, omdat de ECB zelf het afwikkelsysteem beheert en een deel van de infrastructuurkosten op zich neemt. De exacte tarieven zijn echter nog niet vastgelegd.
Toch blijft het wantrouwen groot. Privacyorganisaties en kritische burgers vrezen dat de digitale euro een controlemiddel wordt. De ECB zweert dat er geen sprake zal zijn van “programmeerbaar geld”, waarbij overheden bepalen waar burgers hun euro’s aan mogen besteden.
Genius Act
Stablecoins zijn cryptomunten die hun waarde koppelen aan stabiele activa, meestal de dollar. Ze zijn minder volatiel dan bitcoin of ether en vormen de ruggengraat van de cryptohandel: meer dan 80 procent van alle transacties verloopt via Tether (USDT) of USDC. Buiten de beurzen winnen ze terrein als bescherming tegen inflatie, zoals in Turkije en Argentinië, en bij internationale betalingen. De markt is inmiddels ruim 250 miljard dollar groot en groeit snel. Het succes van deze digitale dollars zit in de snelheid en de eenvoud, maar ze blijven private schuldbewijzen zonder centrale garantie. Dat laatste werd pijnlijk duidelijk bij de val van TerraUSD in 2022, toen er voor zo’n 45 miljard dollar is verdampt.
Met de Genius Act legt Washington uitgevers van stablecoins regels op: ze moeten hun munten een-op-een dekken met liquide activa, maandelijkse rapportages en audits laten uitvoeren, en zich houden aan antiwitwas- en sanctieregels. Houders krijgen bij een faillissement voorrang op andere schuldeisers. Dat vergroot het vertrouwen in de markt, maar legt de controle vooral bij Amerikaanse toezichthouders. Critici vrezen politieke belangen, hoge drempels voor buitenlandse uitgevers, het vervagen van de scheiding tussen banken en commerciële spelers en een gebrek aan extra bescherming voor consumenten.
Europa bewandelt met MiCA (Markets in Crypto-Assets) een vergelijkbaar pad, maar gaat nog verder. Ook hier geldt een volledige dekking en frequente audits, met daarbovenop een verbod op rente-uitkeringen en de verplichting om reserves bij Europese banken aan te houden.