Om een crisis te bezweren is de Europese Unie bereid tijd te winnen, maar niet om zijn inwoners leed te besparen. Etiënne de Callataÿ, de hoofdeconoom en medestichter van Orcadia, is streng voor Europa.
Het gaat slecht met de Europese Unie. Het Verenigd Koninkrijk bereidt zijn vertrek voor, Griekenland gaat ten onder, Portugal ligt op apegapen en almaar meer Europeanen verwerpen het Europese project. Van Europees Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker, gepokt en gemazeld in de Europese instellingen, wordt gezegd dat hij ontmoedigd overweegt zijn post vroeger dan gepland te verlaten. En in de Verenigde Staten hoopt president Donald Trump openlijk dat de Unie uiteenvalt, terwijl prominente figuren als Joseph Stiglitz boeken schrijven over het einde van de euro.
Is er nog een toekomst voor de Europese Unie? We vroegen het aan Etienne de Callataÿ, de hoofdeconoom van de vermogensbeheerder Orcadia en hoogleraar economie aan de Universiteit van Namen.
Hoe schat u de overlevingskansen van de euro in?
Etienne de Callataÿ: “Het probleem is nu minder acuut dan op het dieptepunt van de Griekse crisis. Maar als je de Duitse minister van Financiën of de voorzitter van de Europese Centrale Bank hoort zeggen dat we een andere configuratie voor de eurozone moeten overwegen, kun je denken dat de moeilijkheden nog niet achter de rug zijn.”
Sommigen plaatsen zelfs vraagtekens bij het voortbestaan van de Europese Unie.
De Callataÿ: “Er rijzen existentiële vragen, zelfs van partners die zeer loyaal zouden moeten, zoals Italië. Daar, maar ook in andere landen, is de publieke opinie tegen de muntunie. Daardoor denk ik dat we Griekenland misschien beter niet hadden gered.”
Waarom niet?
De Callataÿ: “We hebben Griekenland niet gered voor het geluk van de Grieken. Voor hen was het waarschijnlijk beter geweest dat hun land onmiddellijk uit de eurozone was gestapt. We hebben Griekenland gered om een besmettingseffect naar Portugal, Spanje enzovoort te vermijden. We beseffen nu dat we misschien beter de zieke tak afgesneden hadden, in plaats van de eurozone tot elke prijs intact te willen houden.”
Toch lijken we niet in staat de stabiliteit in de eurozone te herstellen. Een sterke monetaire unie impliceert een zekere solidariteit, transfers van rijke naar arme regio’s, enzovoort. Dat is ver te zoeken.
De Callataÿ: “Inderdaad, ons crisisbeheer bewijst dat we de klok beheersen, dat we tijd kunnen winnen. Maar we zijn niet in staat een duurzaam antwoord te bieden. We zijn nog niet in staat de eurozone voor eens en voor altijd veilig te stellen. Ik hoor soms dat Europa meer moet focussen op zijn harde kern, met inbegrip van Duitsland, Nederland, enzovoort. Maar is Duitsland of Nederland bereid meer budgettaire solidariteit aan de dag te leggen? Uiteraard niet. Kunnen we een duurzame eurozone hebben zonder de risico’s te verdelen en zonder de budgettaire implicaties te aanvaarden die daaruit voortvloeien? We beschikken over de instrumenten om tijd te winnen, maar niet over de politieke wil om een einde te maken aan de problemen.”
Als er nog een toekomst is voor de Europese Unie, geldt dat dan ook voor de euro? Bekende economen, onder wie Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz, denken van niet.
De Callataÿ: “De recente geschiedenis toont ons dat we in staat zijn tijd te winnen, zelfs als het is om een verre van optimale oplossing door te voeren. We gaan dus nog commissies creëren, uitstellen. Griekenland zal blijven lijden. Onze dwaasheid in overheidsinvesteringen zal blijven bestaan. Onze slecht ontwikkelde budgettaire discipline ook…
Sommigen voorspellen toch een drama als we geen grote inspanning leveren.
De Callataÿ: “We weten dat er een nieuwe overlegronde komt over de Griekse schuld, dat het slecht gaat met Portugal, dat sommige landen in de problemen komen wanneer de rentevoeten weer stijgen. Maar we zullen ze technocratisch benaderen, zonder te proberen weer de harten van de burgers te veroveren. Dan moet je natuurlijk niet met lucifers spelen.”
Aan welke lucifers denkt u precies?
De Callataÿ: “Ik denk aan een referendum over de Europese Unie dat georganiseerd wordt op basis van nationale politieke overwegingen, zoals David Cameron er een organiseerde over de brexit. In Frankrijk zou Nicolas Sarkozy het overwogen hebben, moest hij verkozen zijn.”
Maar u denkt wel dat de eurozone, ondanks de technocratische aanpak van de problemen, een toekomst heeft.
De Callataÿ: “Ja, als we tijd blijven winnen, als we de bevolking wijzen op wat we samen al gerealiseerd hebben en als we blijven hervormen. Maar we moeten beseffen dat het zeer, zeer, zeer traag gaat. Er zal nog leed zijn, maar dat zal niet tot de dood leiden.”
