Escalatie in aardgasoorlog tussen EU en Rusland zeer waarschijnlijk: ‘Volgende winter kan een groot probleem worden’

Rusland stopt vandaag met aardgasleveringen aan Polen en Bulgarije zolang ze hun factuur niet in Russische roebel betalen. De Russische president Vladimir Poetin waarschuwde eerder al dat andere ‘onvriendelijke’ landen eerstdaags hetzelfde lot wacht. “Dit is een verdere escalatie van de spanningen tussen de Europese Unie en Rusland. Moskou hanteert de aardgasleveringen aan Europa als geopolitiek wapen”, zegt Dominik Rusinko, econoom van KBC vanuit Tsjechië.

Waarom draait Poetin de aardgaskraan naar Polen en Bulgarije dicht?

DOMINIK RUSINKO. “De Europese aardgasafhankelijkheid van Rusland is de enige hefboom die Moskou tegen de EU kan gebruiken. Door de aardgaskraan dicht te draaien wil Poetin de Europese eensgezindheid over de steun aan Oekraïne verzwakken. Duitsland bijvoorbeeld is veel meer dan andere EU-landen afhankelijk van Russisch aardgas. Poetin hoopt te bekomen dat Duitsland op een gegeven moment de eigen economische belangen verkiest boven steun aan Oekraïne. Daarnaast wil Rusland de Europese landen dwingen om in roebels te betalen, omdat een betaling in roebels de Europese sancties tegen Rusland ondermijnt. Als Europese klanten betalen in roebels, dan moet de Russische bank die deze roebels ontvangt, aangesloten blijven op het internationale betalingsnetwerk van Swift. Die bank kan dan door Rusland ook voor andere internationale betalingen ingezet worden.”

Zal Rusland ook de gaskraan naar andere Europese landen dichtdraaien?

RUSINKO. “De kans op een verdere escalatie naar andere Europese landen is groot. Voor heel wat landen geldt eind april als deadline om in roebel te betalen voor hun aardgasleveringen. Doen ze dat niet, dan kan Moskou als reactie de aardgaskraan dichtdraaien. De zenuwen om de aardgasmarkt zullen daarom de volgende dagen strak gespannen blijven. Dinsdag steeg de prijs al met 20 procent. De grote onbekende vandaag is hoe de EU zal reageren. De EU kan echter niet capituleren ten opzichte van die Russische druk. Het gaat om een unilaterale beslissing van Rusland, waarbij Rusland contractbreuk pleegt. Deze Russische acties zullen in elk geval de energietransitie in Europa versnellen. De EU zal nog sneller van Russische aardgas af willen. Noteer wel dat het Europese plan om de afhankelijkheid van Russisch aardgas tegen eind dit jaar met twee derden te verminderen heel ambitieus is. Als de Russische aardgaskraan dichtgaat, dreigt die transitie wanordelijk te worden, met een hoge kostprijs voor de Europese economie. Dan spreken we over een mogelijke recessie in Centraal- en Oost-Europa, Duitsland en wellicht de hele Europese Unie.”

Wat betekent deze escalatie tussen de EU en Rusland voor de Europese aardgasbevoorrading voor de volgende winter?

RUSINKO. “Dat dreigt een groot probleem te worden. De situatie op de aardgasmarkt kan in de winter van 2022-2023 nog slechter worden dan afgelopen winter, zeker als de EU de aardgasvoorraden niet tijdig kan aanvullen. De aardgasprijzen zullen daarom ook richting de volgende winter hoog en volatiel blijven. Als Europa helemaal afgesneden wordt van Russisch aardgas, dan kunnen we dat aardgas slechts gedeeltelijk vervangen met een hogere invoer van lng. In dat scenario zal de EU aardgas moeten rantsoeneren de volgende winter. De industrie zal het eerst afgeschakeld worden, maar daar zullen we natuurlijk een hoge economische kostprijs voor betalen.”

Kan Rusland het zich veroorloven om de gaskraan dicht te draaien?

RUSINKO. “Als de aardgasstroom tussen Rusland en de EU opdroogt, dan verliezen beide partijen. De Russische leveringen van aardgas aan Europa verlopen voor 95 procent via pijpleidingen. De klant en de leverancier zijn dus fysiek aan elkaar gelinkt. Voor Rusland is het bijna onmogelijk om dat aardgas aan andere potentiële klanten te leveren.”

Is een deal nog mogelijk tussen de EU en Rusland?

RUSINKO. “Beide partijen spelen ‘a game of chicken‘ en speculeren erop dat de tegenpartij als eerste toegeeft. Op korte termijn zal de Europese Unie niet toegeven, en het is zeer de vraag of Poetin bereid is tot toegevingen. We gaan wellicht eerst een verdere escalatie zien voor een deal mogelijk wordt.”