‘Erfbelasting betalen op geld dat je niet hebt gekregen? Dat kan in België’

‘Erfgenamen worden misbruikt om zo veel mogelijk erfbelasting te kunnen innen en riskeren voor hun onwetendheid een zeer zware tol te betalen. Hoe onrechtvaardig kan een belastingmethode zijn?’ Dat zegt Ayfer Aydogan, professor fiscaliteit aan de Universiteit Hasselt en advocaat aan de balie Antwerpen.

Of de erfbelasting in België te hoog of te laag is, moet ieder voor zich uitmaken. Dat is vaak een politiek gekleurde benadering waarover men van mening kan verschillen. Wellicht zal wel iedereen het erover eens zijn dat de erfgenaam van een overleden persoon alleen erfbelasting moet betalen op hetgeen hij effectief erft. Dat is vanzelfsprekend, niet? En toch is het niet waar. Zowel in Vlaanderen, in Brussel als in Wallonië kunnen erfgenamen belast worden op goederen die niet aan de overledene toebehoorden op het ogenblik van overlijden en die zij dus nooit hebben ontvangen.

Neem het voorbeeld van nonkel Fons die ergens in Vlaanderen woont en kinderloos is. Na zijn overlijden komt zijn erfenis toe aan zijn twee neven. Zij erven samen 100.000 euro van Fons en berekenen dat zij in totaal 40.500 euro erfbelasting moeten betalen. Netto houden ze dus 59.500 euro over. Niet slecht, het had ook gewoon niets kunnen zijn, denken ze. Groot zal de schok zijn als ze het aanslagbiljet van de Vlaamse Belastingdienst krijgen, waaruit blijkt dat Fons in de laatste drie jaar voor zijn overlijden niet 100.000 euro, maar 500.000 euro op zijn bankrekening had staan en zij daarom ook belast worden op het verschil van 400.000 euro. Wat er met die 400.000 euro gebeurd is, weten de neven niet. Heeft Fons het geld afgehaald en in het casino verspeeld? Of heeft hij het aan de buurvrouw gegeven van wie men zegt dat ze toch wel erg gesteld leek op Fons? Voor de Vlaamse Belastingdienst is het voldoende dat uit de rekeninguittreksels blijkt dat dat geld er geweest is in de laatste drie levensjaren van Fons. Aangezien zijn neven niet kunnen aantonen wat ermee gebeurd is, worden zij erop belast. Dat is wettelijk geregeldin ons rechtssysteem.

De toepassing van artikel 2.7.3.2.5 van de Vlaamse Codex Fiscaliteit en artikel 108 van het Brusselse en het Waalse Wetboek Successierechten plaatst de fiscus dus in een bijzonder comfortabele positie. De erfgenamen moeten maar aantonen waar het geld naartoe is en als zij dat niet kunnen, moeten ze de rekening betalen. In het voorbeeld zou de totale erfbelasting voor de neven 260.500 euro bedragen. Dat is veel meer dan de 100.000 euro die zij effectief hebben ontvangen uit de erfenis. Waar moet het verschil mee worden betaald? Daarvoor zullen ze helaas hun eigen spaargeld moeten gebruiken, dat ze hopelijk hebben.

Om zulke drama’s te vermijden, raden advocaten en notarissen aan de rekeninguittreksels van de bankrekeningen van de overledene te controleren. Blijkt daaruit dat er in de laatste drie jaar veel geld verdwenen is naar een onbekende bestemming, dan kunnen de erfgenamen beslissen de nalatenschap te verwerpen. Ze erven dan niets, maar vermijden ook uit eigen zak te moeten betalen.

Maar wie doet dat, de rekeninguittreksels van de laatste drie jaar nauwgezet controleren? Het is geen sinecure om gewoon al te weten te komen welke bankrekeningen de overledene allemaal had. De erfgenamen worden misbruikt om zo veel mogelijk erfbelasting te kunnen innen en riskeren voor hun onwetendheid een zeer zware tol te betalen. Hoe onrechtvaardig kan een belastingmethode zijn?

De Vlaamse minister van Financiën Matthias Diependaele (N-VA) moet dat ook gedacht hebben. Hij heeft onlangs aangegeven (De Zondag van 7 februari 2021) dat erfgenamen het risico van artikel 2.7.3.2.5 van de Vlaamse Codex Fiscaliteit kunnen uitsluiten door de erfenis te aanvaarden ‘onder voorrecht van boedelbeschrijving’. Zo’n aanvaarding zorgt ervoor dat erfgenamen nooit verplicht kunnen worden de schulden van de overledene met hun eigen middelen te betalen. Dat is juist, maar de minister beseft kennelijk niet dat erfbelasting geen schuld van de overledene maar van de erfgenaam is. Zelfs voor erfgenamen die aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving blijft het risico bestaan dat men meer betaalt dan men erft.

Het wellicht goedbedoelde maar foute advies van de minister is tekenend voor het politieke beleid over de Vlaamse erfbelasting. Onder het mom meer fiscale rechtvaardigheid te scheppen, verzwaart men de belastingdruk wel op bepaalde punten (bijvoorbeeld de sluiting van de kaasroute en de geplande afschaffing van duolegaten), maar bestaande onrechtvaardigheden in de erfbelasting wegwerken? Daar ligt niemand wakker van. Meer nog, men beseft kennelijk niet eens dat die er zijn. Ondertussen blijft u het best op uw hoede wanneer u iets erft.