De oorlog in Oekraïne woedt al bijna een jaar en de ether gonst van de geruchten, voorspellingen en scenario’s. Laten we eens naar de oorlog kijken als een strijd tussen emotie en ratio. Emotie is de missie van Rusland voor een culturele en politieke invloedssfeer. De overlevingsdrang van Poetin en zijn regime. Het patriottisme en de heldhaftigheid van het Oekraïense volk, zijn leiders en soldaten. De verontwaardiging en de solidariteit bij Europa en Amerika in een strijd voor humanitaire waarden.
Emotie is belangrijk, misschien zelfs cruciaal, in allianties, in veldslagen en in de uitputtingsstrijd die Oekraïne aan het worden is. Maar op lange termijn kan emotie niet zonder ratio, zonder de harde feiten van geld, materieel en personeel, zonder de koude logica van belangen boven waarden. Europa en Amerika staan aan de zijde van Oekraïne, niet alleen omdat ze de Russische invasie barbaars vinden, maar ook omdat het stoppen van Rusland in hun geopolitiek belang is. De Oekraïners zijn helden, maar zonder onze middelen, wapens, technologie, inlichtingen en logistiek was hun lot bezegeld.
De oorlog in Oekraïne dreigt een kantelpunt te benaderen, waardoor de escalatie onze strategische doelstellingen niet langer zal dienen maar bedreigen.
Laten we daarom eens de ratio tegenover de emotie zetten. Dit is een oorlog zonder een zichtbare exit naar een wapenstilstand of onderhandelingen. Er is alleen de wederzijdse fixatie op de eindoverwinning, maar die lijkt voor niemand haalbaar. Rusland kan alleen zegevieren als het Oekraïne helemaal verovert. Oekraïne kan zijn territoriale integriteit alleen herstellen na een totale Russische nederlaag én een regimewissel in Moskou. Sterker nog: zolang Rusland niet prowesters wordt, kan Oekraïne ofwel territoriale integriteit claimen, ofwel Europeanisering, maar niet beide.
Daartegenover staan de geopolitieke consequenties van een jaar onbeslechte oorlog. Alleen al het feit van de Russische inval garandeert dat het vrije deel van Oekraïne tot het vrije Westen zal behoren: dat is een omwenteling. Rusland is voor lange tijd economisch, politiek en strategisch verzwakt. Het Poetinregime zit gevangen in internationale sancties. Europa keert zich definitief af van de Russische energiebronnen. De NAVO is uit haar as herrezen. Amerika heeft getoond dat het nog altijd de baas is. Alle regimes met invasieambitie – lees: China over Taiwan – zijn een lesje geleerd.
De harde realpolitik is deze. Terwijl de complete overwinning aan beide kanten onhaalbaar lijkt, is de gedeeltelijke nederlaag van het status quo voldoende voor de strategische doelstellingen van de Verenigde Staten en Europa. Hoelang gaat onze emotie het van die ratio halen? Als we Rusland willen isoleren, als we andere oorlogszuchtige regimes willen afdreigen, moeten we de feitelijke coalities en allianties vermijden die een lange oorlog juist veroorzaakt. Als Amerika China wil blokkeren, moet Amerika zich op Azië kunnen focussen in plaats van op Oekraïne. Als Oekraïne zich economisch en politiek bij Europa wil voegen, gaat dat moeilijk als kapotgeschoten en leeggelopen ruïne en onmogelijk zonder een vorm van pacificatie met Rusland. Als we Oekraïne willen heropbouwen, hebben we het kapitaal en de groei nodig die de oorlog nu opvreet.
De oorlog in Oekraïne dreigt een kantelpunt te benaderen, waardoor de escalatie onze strategische doelstellingen niet langer zal dienen maar bedreigen. Ik hoop dat we desondanks de moed van de volharding zullen tonen en dat onze wapenproductie die moed zal volgen. Er staat geen prijs op de principes waarvoor Oekraïne vecht. Maar als dat aan de andere kant ook zo is, dreigt in Oekraïne een lang conflict dat elke dag het risico op een directe confrontatie tussen het Westen en Rusland vergroot. In 2024 volgen de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Zal de emotie het ook dan van de ratio halen, of wordt de ratio dan de nieuwe emotie: een van Amerika eerst?
Marc De Vos is verbonden aan de UGent en aan het Itinera Institute in Brussel. www.marcdevos.eu
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier