Diederik Samsom over de transitie naar een klimaatneutrale economie: ‘Denk niet, het zal mijn tijd wel duren’

Diederik Samsom is een van de architecten van de Green Deal bij de Europese Commissie. De transitie naar een klimaatneutrale economie zal nu heel hard gaan, zegt hij. Het belangrijkste advies dat hij de Belgische bedrijfsleiders meegeeft, is dat ze er klaar voor moeten zijn.

” Bedrijven moeten veranderen om competitief te blijven”, zegt Diederik Samsom. “Vroeger kon dat met een slakkengangetje, nu moet het heel snel gaan. Denk niet, het zal mijn tijd wel duren. Als we dat niet beseffen, is het straks game-over. Ik heb nog nooit in een tijdsgewricht gezeten waarin de dingen zo snel ten goede veranderen, los van de politieke crisis die we nu hebben – oorlog is natuurlijk vreselijk. Er gaat heel wat fout gaat in de wereld, maar de verandering richting verduurzaming is nu wel ingezet.”

De Nederlander is voormalig partijleider van de Nederlandse sociaaldemocratische partij PvdA. Nu is hij kabinetschef van Frans Timmermans, de EU-commissaris belast met het Europese klimaatbeleid. Samsom is in die rol een van de architecten van de Green Deal, de ambitieuze Europese duurzamegroeistrategie die moet leiden tot een klimaatneutraal Europa in 2050. Zopas nam het Europees Parlement nog enkele wetsvoorstellen aan voor Fit for 55, het onderdeel van de Green Deal om de broeikasgassen met 55 procent te verminderen tegen 2030. Het emissiehandelsysteem ETS, waardoor bedrijven in bepaalde sectoren rechten moeten hebben voor de CO2 die ze uitstoten, wordt aangescherpt en uitgebreid. Er komt ook een vergelijkbaar ETS-systeem voor het transport en de bouw, een grensheffing op koolstof om Europese staal- en cementbedrijven te beschermen, en een sociaal fonds om kwetsbare burgers te helpen.

Razendsnel vooruit

“Ik denk dat het de komende jaren heel hard zal gaan”, zegt Diederik Samsom. “Zonnepanelen worden buitengewoon goedkoop, je bent een dief van je portemonnee als je ze niet op je dak legt. Elektrische auto’s worden goedkoper dan hun benzinezusje, en dan schaffen consumenten zich – leer mij consumenten kennen – massaal elektrische auto’s aan. Dat wordt nog een hele opgave om al die laadpalen op tijd operationeel te krijgen. We zullen de komende jaren veranderingen zien die veel sneller gaan.”

We zijn veel te laat in gang geschoten, houdt Diederik Samsom de bestuursleden van multinationals en kmo’s voor, die naar de Brusselse zakenclub TheMerode zijn gekomen voor het event van Chapter Zero Brussels, met Samsom als gastspreker (zie kader). Maar nu gaat het volgens Samsom razendsnel vooruit. Met de nodige durf en stoutmoedigheid kunnen we het halen. Elon Musk, de oprichter van de elektrischewagenfabrikant Tesla, is zo’n stoutmoedige gamechanger. Namen van Europese bedrijven geeft Samsom liever niet, maar ze zijn talloos. “Het riegelt in Europa van de grote en de kleine bedrijven die zich honderd procent op verduurzaming storten”, zegt Diederik Samsom aan Trends. “De grote offshorewindbedrijven zijn grote voorbeelden, de auto-industrie inmiddels ook. Die hebben inmiddels de knop omgezet, net als sommige staalbedrijven, maar ik denk vooral aan de talloze kleine start-ups die in nieuwe technologie zitten. Dat is werkelijk heel inspirerend.”

Duurzame groei

Samsom hamert erop dat de Green Deal niet zomaar een milieuplan is, maar een groeistrategie die de notie ‘groei’ als het ware heruitvindt. Bij groei – vaak gemeten aan de hand van het bbp – gaat het volgens hem niet zozeer om de grootte, maar om de richting van de groei. “Wij krijgen elk uur van de zon meer energie dan we in een jaar kunnen opmaken”, legt Diederik Samsom uit. “Als je bijvoorbeeld overal zonnepanelen en elektrolysers plaatst (om zonne-energie om te zetten in waterstof en die energie op te slaan, nvdr), creëer je een enorme hoeveelheid groei, in bbp uitgedrukt. Maar het is groei in de goede richting: de 3 procent groei die je dan creëert, is geen probleem. De 3 procent groei die je creëert door olie in de fik te steken, is wel een probleem. De richting is belangrijk.”

Die duurzame groei wordt met de Green Deal in de economie geslepen, legt Samsom uit. Europa was decennialang vooral een proces van economische eenwording om een eengemaakte vrije markt te creëren, maar nu de klimaatopwarming zich steeds nijpender laat voelen, ontstaan er conflicten tussen de interne vrije markt en duurzaamheid. De interne markt is niet langer de heilige graal. Een interessant voorbeeld is de Belgische energievoorziening, zegt Samsom. “België vroeg een toepassing van het capaciteitsmechanisme (waarmee subsidies worden gegeven voor gascentrales, nvdr) om de kerncentrales te kunnen sluiten. Dat is een inbreuk op de internemarktregulering. Toch staan we dat toe, omwille van het hogere doel: de verduurzaming van de energievoorziening. Zo zijn er talloze voorbeelden, waarbij we toestaan dat de marktregels even worden opzijgeschoven zodat de verduurzaming sneller zou gaan.”