‘Democratie is om te koesteren’

‘We moeten onze dierbare democratie en haar basisprincipes met aandacht koesteren.’ Dat zegt Nicolay Dentchev, professor ondernemerschap en maatschappelijk verantwoord ondernemen aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB).

Democratie staat centraal in onze samenleving. Gelukkig hebben we met zijn allen voor democratie gekozen. We worden jammer genoeg regelmatig herinnerd aan het geluk dat we hebben door de ontwikkelingen in alternatieve politieke stelsels, zoals de autoritaire regimes en dictators in alle uithoeken van de wereld. Democratie is om te koesteren.

Eigendom is een van de bouwstenen van onze democratie. We kunnen op basis van eigen initiatief, met wettelijke activiteiten, eigendom opbouwen en ervan genieten. Iedereen naar eigen vermogen, en met solidariteit voor de zwakken. Sinds enkele jaren zijn er echter enkele zorgwekkende signalen merkbaar. Die hebben onze aandacht nodig, als democratie ons dierbaar is.

Een zorgwekkend signaal is gekomen met het begin van de covid-19-crisis in het voorjaar van 2020. We mochten toen niet eens op een bank gaan zitten in de publieke ruimte. Veel zorgwekkender vond ik het verbod om gebruik te maken van je tweede verblijf. Velen met een vakantiewoning aan zee of in de Ardennen moeten een wrang gevoel gehad hebben. Onverminderd belastingen betalen was op dat moment oké, maar genieten van je tweede verblijf was dat blijkbaar niet. Nood breekt wet? Het doel heiligt de middelen? We moeten voorzichtig zijn, en terugdenken aan de democratische principes.

De covid-crisis blijft een immense uitdaging, die onorthodoxe maatregelen vraagt. Maar mensen verbieden gebruik te maken van hun eigendom? Het lijkt zorgwekkend, omdat het een politieke beslissing betreft, die buiten proportie is. De burgemeesters van onze kustgemeenten zouden het met mij oneens kunnen zijn. Maar ik heb niemand horen voorstellen belastingen te laten vallen in de periode dat het tweede verblijf ‘onbruikbaar’ was. Als de situatie zo ernstig is, waarom is er dan geen goede verhouding tussen de rechten en de plichten? Op bepaalde momenten was het makkelijker op hotel te gaan in de buurt van je tweede verblijf, dan op vakantie in je eigendom.

Sommigen zouden verontwaardigd zijn dat de aandacht zou gaan naar de ‘rijken’ die een tweede verblijf hebben. Maar het is even zorgwekkend dat er beperkingen waren voor bezoekers van de publieke ruimte. De natuur, de stranden zijn van ons allen. Mensen zonder tuin en tweede verblijf werden beperkt in de mogelijkheid om de publieke ruimte te bezoeken, en beperkt in het gebruik van het openbaar vervoer. Op bepaalde momenten had ik het gevoel dat een inwoner van Knokke het makkelijker had om te gaan werken in Brussel, dan een Brusselaar om te gaan wandelen in Knokke. Disproportionele beperkingen van de publieke infrastructuur lijken dus even zorgwekkend.

Een ander zorgwekkend signaal is zeer recent opgedoken. Een van de sancties van Europa, de Verenigde Staten en de bondgenoten na de Russische inval in Oekraïne is het bevriezen en in beslag nemen van eigendom van Russische oligarchen. Maatregelen en sancties tegen de gruwelijke oorlog zijn nodig. Maar wie beslist over wie een oligarch is? Wie maakt de lijsten van de zogenaamde oligarchen op? Waar is de scheiding der machten? Eigendom in beslag nemen zonder bewijs van een misdaad lijkt minstens zorgwekkend te zijn. Voor de duidelijkheid, ik heb geen compassie met rijke Russen, maar wel met de basisprincipes van democratie.

Democratie is gebaseerd op checks and balances. Dat kan onder meer gaan over eigendom en de scheiding der machten. We moeten onze dierbare democratie en haar basisprincipes met aandacht koesteren.