‘De VS worden het beste even in quarantaine geplaatst’

Ruim honderd dagen is Donald Trump aan de macht. Veel van zijn beloftes heeft hij nog niet kunnen waarmaken, maar dat is voor velen allerminst een reden om opgelucht adem te halen. De gereputeerde Amerikaanse econoom Adam Posen is een van hen.

De Amerikaanse econoom Adam Posen (51) was lid van het rentecomité van de Bank of England en is nu directeur van een van de invloedrijkste denktanks in de Amerikaanse hoofdstad. Zijn Peterson Institute for International Economics zegt onafhankelijk te zijn, maar heeft wel internationale vrijhandel als leidend principe. Op de loonlijst staan mensen als Olivier Blanchard (ex-hoofdeconoom IMF), Nathan Sheets (voormalig beleidsmanager bij de Federal Reserve) en sinds kort Jason Furman, de onlangs afgezwaaide voorzitter van Obama’s Council of Economic Advisers. In een gesprek met Trends toont Posen een flinke dosis scepsis over de nieuwe man in het Witte Huis.

Maar hij noemt ook wat lichtpuntjes. “Om fair te zijn tegenover de president”, zegt Posen, “zullen drie of vier dingen die hij doet de economie waarschijnlijk tijdelijk sneller doen groeien. Trump schrapt regels. Als je net als ik gelooft in klimaatverandering, is deregulering op het terrein van energie en het milieu een hele slechte stap. Maar het zal wel bijdragen aan de economische groei. Een kwart tot een half procentpunt over een paar jaar is substantieel. Het lijdt verder geen twijfel dat de regeldruk voor de financiële sector de economie heeft afgeremd. Banken hadden minder geld beschikbaar voor kleine bedrijven. Dat heeft vertragend gewerkt.”

Volgens Posen kan Trump tijd en populariteit kopen via economische groei in de aanloop naar zijn eventuele herverkiezing in 2020. “Deregulering in energie en de financiële dienstverlening kan zo twee à drie jaar 0,3 procent extra groei betekenen per jaar. Op een gemiddelde groei van 2 procent is dat heel wat, al kom je daar niet mee aan de door Trump beloofde groei van 4 procent. In de eerste drie of vier jaar kunnen de blanke, niet-stedelijke arbeiders daarvan profiteren.” Posen noemt Trump een typische vastgoedontwikkelaar: iemand die continu het gaspedaal ingedrukt houdt, ongeacht de economische cyclus.

Posen ontvangt ons in zijn ruime werkkamer aan Massachusetts Avenue in Washington en excuseert zich half grappend voor de omvang. “Ik heb deze kamer geërfd van mijn voorganger”, zegt de man die al sinds 1997 verbonden is aan de denktank en vier jaar geleden het stokje overnam van Fred Bergsten. Posen werkte daarvoor als onderzoeker van de Federal Reserve in New York. Gevraagd naar zijn grootste zorgen over het presidentschap van Trump, brandt de invloedrijke econoom los: “Mijn grootste zorgen zijn alledaags. Mijn specialiteit is macro-economie en in de tweede plaats handelsbeleid. Beide zijn echt heel belangrijk, maar dat is niet waar mijn grootste zorgen liggen. Ik ben bezorgd over de afbraak van de respectvolle rechtsstaat. Ik ben bezorgd over het vergroten van etnische en raciale breuken en over blank nationalisme. Niet alleen omdat het economische verspilling is, maar omdat het ethisch slecht is. Ik ben bang dat we veel talent, zachte kracht en culturele invloed mislopen. Ik ben bang voor de afbraak van instellingen die de jongste zeventig jaar door Amerikaanse regeringen, zowel Republikeinse als Democratische, zijn opgebouwd. Ik maak me zorgen over meer conflicten in de wereld. Ik maak me zorgen over de opwarming van de aarde. Ik maak me zorgen over de enorme bezuinigingen in alles waarmee we de blik vooruit en naar buiten richten. Het is niet normaal hoeveel er wordt gesneden in investeringen voor de lange termijn, zoals in wetenschap, onderzoek, technologie en volksgezondheid.”

Waar gaat al dat geld naartoe?

Posen: “Naar gekke dingen zoals het handhaven van handelswetten om de import van Chinees staal te remmen. Dat is niet iets wat voor de lange termijn van de Verenigde Staten belangrijk is. Ik ben natuurlijk niet origineel met die zorgen, maar ik geloof dat het heel ernstig is. Ze willen een groot deel van de professionele federale ambtenaren ontslaan. Mensen die hun land hebben gediend en die deskundigheid hebben geleverd.”

De gedachte dat de overheid in de Verenigde Staten niet functioneert, leeft breed.

Posen: “Het levert een excuus om verder te snijden. We hebben dat fenomeen eerder gezien in steden. Op verschillende momenten hebben Los Angeles, New York, Chicago, Philadelphia en Washington DC dat gehad. De dienstverlening is slecht. Vervolgens wordt er iemand gekozen die campagne voert tegen de incompetente overheid. Die snijdt vervolgens nog dieper in de diensten, waardoor de overheid verder in verval raakt. Dat schept een onzekere sfeer. Als je nu zomaar banen schrapt, hoe kun je dan over vier of acht jaar wel weer mensen warm krijgen voor een baan bij de overheid? Mensen kregen als ambtenaren altijd al minder betaald, maar daar stond tegenover dat ze meer zekerheid hadden over hun baan en dat ze bovendien het gevoel hadden dat ze iets goeds deden. Dat verandert nu. Ik spreek niet eens over mensenrechtenkwesties en de verschrikkelijke dingen die moslimmensen en de kinderen van illegale immigranten worden aangedaan. Ik blijf bij de economie.”

In de wereld van economen schaart vrijwel niemand zich achter Trump.

Posen: “Dat is oprecht. Er zijn grote ideologische verschillen in de economische professie. Langs partijlijnen ook. Alan Krueger en mijn collega Jason Furman waren heel andere voorzitters van het Council of Economic Advisers (CEA) dan hun voorgangers Glenn Hubbard en Ben Bernanke. Maar over het belang van vertrouwenwekkende overheidsdata zijn ze het eens. Ze geloven niet dat de economie zomaar met 4 procent per jaar kan groeien. Die consensus heeft geen ideologische achtergrond. Het is ook geen jaloezie omdat er zo weinig economen van denktanks zijn benoemd. Ik ken het gevaar van groepsdenken. Ik heb ervoor gewaarschuwd binnen mijn broederschap van centrale bankiers. Maar dat is niet aan de orde. Ik heb er geen probleem mee als beleidsplannen alsnog worden omgegooid of worden bijgesteld. Maar vooralsnog horen we vanuit de regering-Trump vooral dingen die ridicuul zijn.”

U noemt het gevaarlijk.

Posen: “Natuurlijk. Het is de langzame maar stabiele radicalisering van de Republikeinse Partij. Neem de bezuinigingen waarover de Republikeinse leiders in het Huis en de Senaat praten. Ze denken dat alle milieuregelgeving slecht is. Dat een groot aantal ambtenaren ontslagen moet worden. Dat er in de belastingen van de rijken gesneden moet worden. Dat zijn uiterst radicale posities. Ik ben bang dat we het veel zwaarder en moeilijker maken voor landen in de wereld om het met de Verenigde Staten nog ergens over eens te raken. Er wordt gesproken over een handelsoorlog met Mexico. Er zijn zo veel verschrikkelijke dingen gezegd, alleen maar om thuis punten te scoren. Alsof de regering langjarig beleid en instituties wil opblazen met als doel de beloofde 4 procent groei te halen. Terwijl we volledige werkgelegenheid hebben. Dat werkt sterk ontwrichtend. Je maakt de Amerikaanse economie minder competitief en minder efficiënt.”

U schreef vorig najaar in een voorwoord van een rapport van het Peterson Institute dat het ‘oorlogszuchtige’ handelsbeleid van Trump de levensvatbaarheid van Amerikaanse bedrijven en hun omgeving zal ‘verwoesten’. Dat was een gitzwarte voorspelling. Staat u er nog altijd achter?

Posen: “Absoluut. Als Trump tenminste het beleid uitvoert dat hij en handelsadviseur Peter Navarro hebben aangekondigd. Ik weet niet of de soep zo heet wordt gegeten. We horen verschillende dingen komen uit de mond van zijn minister van Financiën Steven Mnuchin en Wilbur Ross, de man op Economische Zaken. Ze dreigen met tarieven van 25 tot 30 procent op producten uit Mexico, Japan en China. Maar dat zou destructief zijn.”

Na honderd dagen blijken Trump en entourage vooral harde taal uit te slaan. Het buitenlandse beleid en de relatie met China bijvoorbeeld zijn toch een stuk genuanceerder dan de tweets en campagneslogans?

Posen:“Ik hoop het. De twee topprioriteiten zijn het ombouwen van de zorgverzekering van Obama en belastingverlagingen. Inderdaad, geen acute veranderingen in het handelsbeleid. En geen verregaande protectionistische maatregelen. Nog niet. Maar die komen wel over een paar jaar, verwacht ik. Ik heb mijn contacten op The Hill en in het bedrijfsleven. De zorgen zijn nog altijd erg groot. Veel bedrijfsleiders noemen het slechte ideeën. Anderen bagatelliseren het. Ze zien Trumps oorlogstaal als een startschot voor onderhandelingen.”

Is daar iets mis mee?

Posen: “Trump en zijn mensen zijn grote onderhandelaars. Ik ben dat niet. Maar ik weet wel dat je niet zomaar een loos dreigement kunt maken. Je moet ook bereid zijn te handelen als de tegenpartij niet toegeeft. In de retoriek van Trump was elke president voor hem een sukkel die zich liet gebruiken door Jan en alleman. Zelfs als dat waar is, betekent het niet dat de mensen aan de andere kant van de onderhandelingstafel zich meteen schikken als je ze bedreigt. En als het wel allemaal bluf is van Trump kunnen de Chinezen, Mexicanen en de Duitsers die dreigementen gewoon naast zich neerleggen.”

Trump zegt wel voor faire vrijhandel en bilaterale deals te zijn.

Posen:“Nog een reden waarom ik niet gerustgesteld ben. We horen Trump en zijn mensen telkens zeggen dat ze bilaterale handelsakkoorden willen. Ze willen akkoorden doorhalen en met de Wereldhandelsorganisatie en de geschillenbeslechting hebben ze niets. Voor mij zouden dat grote stappen achteruit zijn. Al die onzekerheid en onwil om afspraken te maken is slecht voor investeringen. Als het onderhandelingstactiek is van ambtenaren die achter gesloten deuren iets anders zeggen, vind ik het nog altijd fout.”

Dealmaker Trump zegt dat onderhandelingen met een grote groep per definitie leiden tot verwaterde akkoorden. Is dat niet waar?

Posen: “Dat is feitelijk onjuist. We hebben de analyse gedaan bij het Peterson Institute, net als anderen. Neem het handelsverdrag Trans-Pacific Partnership (TPP). Dat creëert een enorme opening van de Japanse landbouwmarkt. Het werkte omdat de Japanners wisten dat ze dingen van de Canadezen konden krijgen en omdat ze wisten dat ze toegang zouden krijgen tot de groeimarkten van Vietnam en mogelijk Indonesië. Het werkte omdat de Australiërs tegen hun volk konden zeggen dat ze meer zuivel konden exporteren. Ga zo maar door. Zo werkt het niet altijd, maar het is niet ongewoon dat je een betere deal kan krijgen als er meer spelers aan de tafel zijn, omdat er meer op het spel staat en ze meer bereid zijn dingen af ??te handelen.”

Trump haalde als eerste grote daad een streep door het TPP. Wat komt ervoor in de plaats?

Posen:“Japan heeft duidelijk gemaakt dat het geen bilaterale deals met de Verenigde Staten sluit als er geen TPP is. Japan doet mee vanwege toegevingen van andere landen. Je kunt beargumenteren dat wereldwijde handelsovereenkomsten niet goed van de grond zijn gekomen. Maar regionale, multinationale overeenkomsten kunnen wel werken. Ik denk dat Australië nu de richting van China wordt uitgeduwd. Het wil het misschien niet, maar het is voor hen beter dan niets. Daarom is het zo teleurstellend wat Trump allemaal gezegd heeft over Australië, een land dat al honderd jaar een economische en militaire bondgenoot is.”

Is een handelsakkoord met de Europese Unie mogelijk?

Posen: “Ik denk het niet. Het juiste antwoord voor Europa op de destructieve handelspolitiek van Trump is volgens mij eigen akkoorden te sluiten op regionaal niveau, buiten de Verenigde Staten om. Ik denk dat Europa zich zeer hard moet verzetten tegen de regering-Trump. Met Duitsland voorop.”

Is het wel verstandig agressie met agressie te beantwoorden?

Posen: “Als een land van de omvang van de Verenigde Staten zich niet meer houdt aan de afspraken in een systeem, heeft het geen zin om de andere wang toe te keren. De schade aan jou en alle anderen is groot. Het systeem is niet langer geloofwaardig. Het beste is de Verenigde Staten in quarantaine te houden en voort te gaan met het handelssysteem en de goede regels. Het is schadelijk voor het land en het zijn verloren kansen voor de rest van de wereld, maar dan blijft het systeem toch behouden.”