De verboden gok van Charles Michel

De regering schuift de hete aardappel voor zich uit, in de hoop dat een aantrekkende economie een groot deel van het vuile werk zal opknappen. Dat zegt Trends-hoofdredacteur Daan Killemaes.

Eigen lof stinkt, en dat geldt ook voor de regering-Michel. Een verheven schouwspel was het daarom niet, de teambuildingactiviteit op Hertoginnendal afgelopen zaterdag. In plaats van naarstig op zoek te gaan naar groeivriendelijke maatregelen die de begroting in evenwicht kunnen tillen, spelden de ministers zich een lintje op de borst voor hun prestaties van de voorbije twee jaar. Niet dat ze daar geen recht op hebben, want de kentering wordt te weinig in de verf gezet. De fiscale druk en de overheidsuitgaven kantelen langzaam in de goede richting. Het beschikbaar inkomen van de gezinnen stijgt en de banencreatie in de private sector komt eindelijk op gang. Maar het is te vroeg om op de lauweren te rusten. De daling van de fiscale druk en de versteviging van de concurrentiekracht is niet in steen gebeiteld zolang de regering geen grip krijgt op het begrotingstekort. Als ze er niet in slaagt een grotere rem op de stijging van de uitgaven in de sociale zekerheid te zetten, dan zal het werk van de voorbije jaren snel verdampen, en mogen burgers zich opmaken voor nieuwe belastingen. De vraag is of deze ploeg nog voldoende politiek kapitaal heeft om moeilijke knopen door te hakken. Het loslaten van het begrotingsevenwicht wordt wellicht de minst pijnlijke uitweg.

Hete aardappel

De regering schuift de hete aardappel voor zich uit, in de hoop dat een aantrekkende economie een groot deel van het vuile werk zal opknappen. Dat is ijdele hoop. Ondanks de relatief goedkope olie, de relatief zwakke euro en het expansieve geldbeleid van de Europese Centrale Bank, groeit de Belgische economie amper 1,3 procent dit jaar en naar verwachting 1,5 procent volgend jaar. Een kleine open economie als de Belgische groeit in grote lijnen op het ritme van de handelspartners en de internationale conjunctuur. Maar van die kant steekt er geen rugwind op. De westerse economie kampt nog altijd met de naweeën van de financiële crisis van 2008-2009. Van een afbouw van de overmatige schuldenlast is nog altijd geen sprake. De economie zit daarom nog altijd in een schuldenval, met als belangrijkste symptomen lage bedrijfsinvesteringen, een zwakke groei, een lage inflatie en historisch lage rentevoeten.

Om een einde te maken aan deze seculaire stagnatie (lees: het gaat niet goed, en dat zal nog lang duren), zijn paardenmiddelen nodig en zullen taboes moeten sneuvelen. De econoom Adair Turner, een voormalige voorzitter van de Britse financiële toezichthouder, durft openlijk te zeggen wat vele beleidsmakers denken. De economie kan enkel opnieuw op gang worden getrokken door overheidsinvesteringen te financieren met geld dat rechtstreeks van de centrale banken komt. Enkel op die manier kan opnieuw worden gedroomd van een economische groei en een inflatie van minstens 2 procent. Een variant op die maatregel, is centrale banken afschrijvingen te laten boeken op aangekocht overheidspapier. De roep om een deel van de overmatige schulden af te schrijven zal de volgende jaren almaar luider klinken.

Geldpers

Toegang tot de geldpers is echter een bijzonder krachtig en gevaarlijk instrument in de handen van politici die vooral aan hun herverkiezing denken. Turner denkt in de huidige omstandigheden aan een geldcreatie van 2 procent van het bbp per jaar, maar geeft toe dat de kans op misbruik groot is. Een te frequent gebruik van de geldpers leidt naar hyperinflatie en naar de vernietiging van de spaarcenten van de bevolking, zoals dat bijvoorbeeld in Duitsland gebeurde in de jaren twintig, wat mee de weg vrij maakte voor de opkomst van de nazi’s. Tijdens een speech in 2012 citeerde Jens Weidmann, de voorzitter van de Duitse centrale bank, uit Goethe’s Faust. Daarin probeert Mephistopheles, de agent van de duivel, de keizer ervan te overtuigen zijn toevlucht te nemen tot vers geprint geld, wat faliekant afloopt. Niet toevallig is het de Europese Centrale Bank statutair verboden overheden rechtstreeks te financieren.

De regering-Michel gokt dus op een economische groei waarvan de realisatie binnen de huidige Europese constellatie simpelweg verboden is, laat staan politiek haalbaar in het verdeelde Europa. En dat is maar goed ook. In een ideale wereld heeft Turner gelijk en is monetaire financiering van overheidsinvesteringen een must om de economie weer op de rails te krijgen. Maar gegeven de rauwe realiteit heeft Weidmann gelijk. Op langere termijn is het risico op catastrofes te groot als de politiek blanco cheques voor zichzelf mag schrijven. De regering-Michel wacht dus nog eerlijk maar hard labeur om de begroting op orde te krijgen. Hopelijk geniet zijn team van een deugddoende vakantie.