‘Westerse TikTok-gebruikers financieren indirect het Chinese militair-industriële complex’

“Er komt een verandering aan die in honderd jaar niet is voorgekomen. En wij sturen die samen aan.” Aldus de Chinese president Xi Jinping tegen zijn gastheer Vladimir Poetin bij het afscheid na zijn recente staatsbezoek aan Moskou. De glunderende Poetin schudde hem hartelijk de hand en zei: “Ik ben akkoord.” Die korte woordenwisseling, ongegeneerd uitgesproken voor het oog van de camera’s, vat de essentie van onze tijd samen. Het China dat rijk is geworden dankzij westerse openheid en globalisering contesteert de wereldorde die steunt op diezelfde westerse waarden. In die historische missie zijn de vijanden van het Westen de vrienden van China, Rusland in de eerste plaats.

Die harde realiteit is de echte inzet van het politieke debat over het lot van de populaire socialemedia-app TikTok in de Verenigde Staten en Europa. TikTok is de exportversie van het videoplatform Douyin, dat in handen is van ByteDance, een Chinese internetgigant met hoofdkwartier in Peking. TikTok is momenteel de meest gedownloade app ter wereld – de teller staat op meer dan 3,5 miljard – en is razend populair bij kinderen en jongvolwassenen.

ByteDance is de eerste serieuze concurrent voor de Amerikaanse bigtechbedrijven. Hun zakenmodel berust op het capteren, registreren en verkopen van aandacht. Alle grote Amerikaanse socialemedia-apps zijn verboden in China. Het communistische regime duldt geen buitenlandse bedrijven die de ogen, de ideeën of de voorkeuren van zijn burgers kunnen kennen of kneden. TikTok zelf – net als het origineel Douyin – is er enkel in gecensureerde vorm toegelaten.

Puur uit rechtvaardigheid zouden Amerika en Europa TikTok principieel kunnen verbieden. Wij hebben dat niet gedaan omdat we geloofden in de globalisering. We gunden China en Chinese bedrijven toegang tot onze markt, ook al was dat niet wederkerig. Moeten wij die eenzijdige generositeit blijven betonen, nu China zich niet alleen als een zakelijke concurrent maar ook als een geopolitieke tegenstander opwerpt?

We kunnen dat doen uit geloof in onze eigen waarden. Wij geloven in open samenlevingen en willen onze burgers de vrije toegang gunnen tot om het even welke expressie van hun individuele voorkeuren, video-apps inbegrepen. Maar dat geloof dreigt naïef te zijn wanneer we daarmee een Chinese multinational voeden met data over de wensen, relaties, gedragingen en gewoontes van onze bevolking. Privacy, propaganda, vals nieuws, manipulatie, intimidatie, cyberveiligheid: er is weinig verbeelding voor nodig om de risico’s te zien, zeker mocht een verzuurde geopolitieke situatie ontbranden in een conflict.

Dit is de TikTok-test: kan een Chinees IT-bedrijf garanderen dat de Chinese overheid geen toegang heeft tot zijn technologie en data en dat het bedrijf niet door de Chinese overheid kan worden gedwongen die te gebruiken voor politieke doeleinden? De vraag stellen, is ze beantwoorden. China is geen rechtsstaat. Elk bedrijf en elke ondernemer opereert er bij de gratie van de Communistische Partij. Die infiltreert en plaatst politieke afgevaardigden in bedrijven, in ByteDance ook via een overheidsbedrijf als aandeelhouder en in de raad van bestuur.

Chinese technologiebedrijven dienen hoe dan ook de Chinese staatsagenda van suprematie, controle en militarisering. Uiteindelijk financieren westerse TikTok-gebruikers indirect het Chinese militair-industriële complex, ongeacht elke garantie van bedrijfsautonomie. De enige optie lijkt daarom een zelfstandig TikTok dat in aandeelhouderschap, structuur en juridisch regime de banden met China doorknipt. China heeft al aangekondigd dat het zich daartegen zal verzetten. Daarmee lijkt het de TikTok-test meteen zelf negatief te beantwoorden.

Marc De Vos is strategieconsultant, verbonden aan de UGent en aan het Itinera Institute in Brussel. www.marcdevos.eu