‘De strijd van de gele hesjes is een cultuurstrijd’

De oude klassenstrijd is een cultuurstrijd geworden, met als inzet de strijd voor het morele kompas van de maatschappij. Dat zegt Jean-Pierre Blumberg, advocaat en docent aan de Universiteit Antwerpen,

In Frankrijk heeft de beroemde stelling van Descartes “Ik denk, dus ik ben” een eigentijdse invulling gekregen door de opstand van de gele hesjes. Om te bestaan en opgemerkt te worden door de urbane en politieke elite moet het gewone volk manifesteren in de straten van Parijs en op de barricades gaan staan: ” Je manifeste, donc je suis!”

De gele hesjes zijn zij die tekortkomen en het einde van de maand meer vrezen dan het einde van de wereld door de klimaatopwarming. Het is een heterogene groep van sociale categorieën, gaande van arbeiders over kleine zelfstandigen tot gepensioneerden, die in wezen het nieuwe proletariaat vormt. Zij zijn rechts noch links en hun eisen gaan alle kanten op, maar ze hebben gemeen dat ze hard werken, weinig verdienen en voortdurend door lastenverhogingen worden getroffen. Ze hebben lak aan de thema’s waarvoor de politiek zich graag warm maakt, zoals het klimaat, gendergelijkheid en start-ups. De vrees voor financiële en culturele onzekerheid is wat hen bindt.

De aspiraties van de gele hesjes zijn niet louter materieel. Zij worden voortdurend miskend in het publieke discours van de elite, die hun grieven herformuleert in de verfijnde stadhuistaal van de Franse politieke klasse, maar hun boodschap niet echt heeft begrepen. De Franse classe populaire is fundamenteel in haar waardigheid getroffen, en dat uit zich in een algemene verwerping van het politieke systeem. President Macron moet aftreden, want ” pour lui, on n’est que de la merde!”

De financiële crisis en de globalisering hebben tot de ondergang van de middenklasse geleid, met politieke instabiliteit tot gevolg. Een deel van de oude middenklasse is opgeschoven naar boven, niet noodzakelijk financieel, maar vooral moreel en cultureel. Dat zijn de academisch gevormde babyboomers en hun kinderen. Zij controleren de morele duidingsbevoegdheid in de maatschappij en bepalen de normen van politieke correctheid en fatsoen. Het andere en grotere deel van die oude middenklasse wordt gedreven door de vrees voor haar materiële en culturele ondergang. Zij vormen de onzichtbare meerderheid van het gewone volk en worden niet gehoord. De moderne gecultiveerde wereldburger kijkt minachtend op hen neer en beschouwt hen als dom, onwetend, irrationeel en in de zijlijn zelfs als moreel verwerpelijk.

De oude klassenstrijd is een cultuurstrijd geworden, met als inzet de strijd voor het morele kompas van de maatschappij. Die culturele kloof wordt zeer zichtbaar als het gaat om onderwerpen zoals immigratie en milieu. De onderkant van de maatschappij kan de ecologische omslag niet betalen en is ook niet bereid voor de opvang van vreemdelingen te zorgen die zich in haar midden zullen vestigen, en niet in de dure, grootstedelijke bakfietsomgeving of de villawijken.

De westerse, liberale democratieën splijten zich in twee klassen: die van daarboven en die van daarbeneden, de welgestelden en zij die tekortkomen, de hoogopgeleiden en de schoolverlaters, de mobiele, grootstedelijke wereldburgers en de lokaal verankerde dorpelingen, de progressieven en de traditionalisten. Populisme en elitisme zijn de nieuwe scheldwoorden waarmee beide klassen schermen. Beide kwalificaties worden gebruikt om de mening van de andere groep te discrediteren en leiden tot een soort semantische impasse die elke redelijke verstandhouding onmogelijk maakt.

De in oorsprong oprechte en vreedzame opstand van de gele hesjes heeft aangetoond dat zo’n impasse snel kan ontaarden in een burgeroorlog die gretig door gewelddadige extremisten wordt gekaapt. Als geen dialoog tussen het gewone volk en de politieke leiders meer mogelijk is, wordt ook de democratie in haar voortbestaan bedreigd. Het is dan ook de verantwoordelijkheid van de politieke klasse om de gevleugelde woorden van Paul Valéry te ontkrachten: ” La politique est l’art d’empêcher les gens de se mêler de ce qui les regarde.”