‘De houdbaarheidsdatum van het federale België komt steeds dichterbij’

Het federale België bereikt zijn houdbaarheidsdatum als er geen deftig sociaal-economisch beleid meer mogelijk is. Dat zegt Trends-hoofdredacteur Daan Killemaes.

Ontslagnemend premier Charles Michel zal nog eventjes op de winkel moeten passen. De vorming van een nieuwe federale regering kondigt zich bijzonder moeilijk aan, nu Vlaanderen zondag rechtsaf sloeg en Franstalig België linksaf. Wie kan die breuklijnen nog overbruggen? Wie kan op die spreidstand nog een stabiele regering bouwen? Of beter gezegd, welke partijen willen, zeker langs Vlaamse kant, nog een federale regering vormen? Die regering dreigt een schietschijf voor de oppositie te worden. Bovendien wacht die regering nog een berg onpopulair werk om de werkgelegenheidsgraad verder te verhogen en de overheidsfinanciën te saneren, op een ogenblik dat de conjunctuur verzwakt. De polarisatie van de politieke machtsverhoudingen heeft België met enige vertraging bereikt, maar als een land daar niet tegen bestand is, dan is het België in zijn huidige structuur.

Een patstelling is op korte termijn geen ramp. Het geeft het herstelbeleid wat extra tijd om tot wasdom te komen. Beter geen nieuwe federale regering, dan een slechte regering die het herstelbeleid afbreekt, al is onbestuurbaarheid op langere termijn ook geen oplossing. Het is nog veel te vroeg om de teugels te vieren en de erfenis van de regering-Michel soldaat te maken. Maar de kans op een federale regering die het werk voortzet, is klein. Een coalitie die nog het dichtst in de buurt van een herstelregering komt, is de Bourgondische coalitie van paars-geel, maar dan moeten de partijprogramma’s van de N-VA en de PS in één regeerprogramma worden gepropt, wat al eens vruchteloos is geprobeerd. Een nieuwe poging zal alleen maar bewijzen dat het confederalisme het enige ventiel is dat de spanningen kan draineren. Elke deelstaat kan dan een meerderheid vinden voor het beleid dat hij wil voeren, zonder de factuur van de eigen keuzes door te sturen naar de buurman. Het federale België bereikt zijn houdbaarheidsdatum als er geen deftig sociaal-economisch beleid meer mogelijk is.

Het is voor de welvaart van dit land doodjammer dat het herstelbeleid niet werd beloond. Het is confronterend dat de creatie van banen en het verhogen van de koopkracht nog geen dam kunnen opwerpen tegen de angst voor een slecht beheerde migratie en de angst voor inkomensonzekerheid in een digitaliserende en geglobaliseerde economie. De N-VA maakte die analyse na de gemeenteraads- en provincieraadsverkiezingen en probeerde met de Marrakech-crisis het lek op rechts te dichten. Of de N-VA op die manier de rode loper uitrolde voor het Vlaams Belang, of erger wist te voorkomen, maakt niet veel meer uit. De volgende regering zal met krachtige antwoorden moeten komen, zoals een selectievere migratiepolitiek en een betere integratie van nieuwkomers.

Vlaanderen kan op het niveau van de deelstaten het herstelbeleid voortzetten dat op federaal niveau niet meer mogelijk lijkt. Prioritair is de restauratie van het onderwijs, zodat de volgende generaties weerbaarder worden tegen de schokgolven van een snel veranderende economie. Vlaanderen kan ook de werkgelegenheid voort opkrikken door de jobkorting opnieuw in te voeren. Daarvoor is de zegen van de federale goden niet nodig. Wel zal Vlaanderen met de fijne kam door de uitgaven moeten gaan om de nodige budgettaire ruimte vrij te maken. Dat is mogelijk als de Vlaamse overheid het welvaartsbuikje wegwerkt dat werd gekweekt met royale financieringsstromen die het federale niveau uitkleden en de deelstaten, vooral Vlaanderen, een vals gevoel van rijkdom geven.

Een snelle vorming van de Vlaamse regering is daarom wenselijk en mogelijk. Dankzij de overwinning van het Vlaams Belang is een meerderheid zonder de N-VA, ondanks de nederlaag, zo goed als onmogelijk. Bart De Wever heeft uit het trio Open Vld, CD&V en sp.a twee partners nodig om een stabiele Vlaamse regering te vormen. Dat lijkt haalbaar, tenzij die partijen gek genoeg zijn om een linkse federale regering met een Vlaamse minderheid mogelijk te maken. Dat zou geen coalitie van verliezers zijn, maar een coalitie van partijen met een neiging tot politieke zelfmoord. Een totale blokkering, zelfs op Vlaams niveau, is heel denkbaar. Charles Michel hoeft nog geen verhuisfirma te bellen.