‘De economische fall-out stopt niet aan de grenzen van Groot-Brittannië’

Ieder-voor-zich dreigt steeds meer het nieuwe mantra van de wereldeconomie te worden. Dat zegt Trends-hoofdredacteur Daan Killemaes.

Terwijl de Britten de deur van de Europese Unie achter zich dichttrekken, onderschrijven de Spanjaarden de spelregels die het Europese project bij elkaar kunnen houden. De kans dat Spanje een pro-Europese, centrumrechtse minderheidsregering krijgt, neemt toe. Gelukkig maar. Een opstand in een groot euroland zou de brexit in ellende overtreffen. Maar het blijft kantje boord. Spanje kreeg de voorbije jaren van Europa een strak soberheidsbeleid voorgeschreven, maar de vruchten van dat beleid kwamen te laat om het land te redden uit de klauwen van partijen die een streep willen trekken onder dat noodzakelijke herstelbeleid. Maar eurolanden die niet voor eigen deur vegen, kunnen moeilijk aanspraak maken op de solidariteit van de sterkere eurolanden. Er is in Europa geen democratische basis om blanco cheques uit te schrijven. Als de band tussen verantwoordelijkheid en solidariteit wordt doorgeknipt, verdampt ook de lijm die de euro en de Europese Unie bij elkaar houdt.

Daadkracht

De grondslag van de Britse frustratie is dat de Europese Unie daadkracht mist en geen oplossingen kan formuleren voor grote kwesties zoals veiligheid, migratie en economische groei. De Britten hebben een punt als ze weigeren soevereiniteit af te staan aan die Europese Unie. Een gevoel van hoogdringendheid moet zich daarom meester maken van de Europese leiders. De strategie om de Europese Unie van crisis naar crisis uit te bouwen heeft haar houdbaarheidsdatum overschreden. Ofwel komt er een ernstige reflectie die de Europese Unie een nieuw elan geeft, ofwel krijgt het Britse voorbeeld snel navolging. Er volgen het volgende anderhalf jaar verkiezingen in Nederland, Frankrijk, Duitsland en Italië. Het desintegratievirus dreigt besmettelijk te worden.

Het heeft geen zin de Europese Unie uit te bouwen tot een superstaat, die dreigt te verzweren tot een inefficiënte transferunie. België bewijst al decennia dat zo’n structuur bezwijkt onder haar gewicht, tenzij er een kordaat beleid wordt gevoerd. Een puur confederaal model dreigt dan weer geen antwoord te bieden op grensoverschrijdende vraagstukken als veiligheid, migratie, klimaat en energie. Het wordt speuren naar een tussenoplossing. Beslis de internationale kwesties op het Europese niveau, met een proces dat resultaten mogelijk maakt, en schuif de rest van de bevoegdheden zo veel mogelijk door naar het nationale of regionale niveau. Sommige natiestaten worden in dat model een overbodige bestuurlijke laag, zoals de provincies in dit land.

Kwaad is geschied

Intussen is het kwaad van de brexit geschied. Het risico op een langdurige en schadelijke fall-out is groot. De financiële markten reageren allergisch op een lange periode van verhoogde onzekerheid, maar het wereldwijde financiële systeem is nog te fragiel en te verweven om grote ongelukken uit te sluiten. De centrale banken waken, maar de twijfels over hun kunde nemen toe. Niemand kan vertellen welke dominostenen de schokgolven van de brexit zullen omverwerpen. Die onrust vertaalt zich onder meer in kelderende koersen van Europese bankaandelen, ook omdat niemand weet hoeveel gif verscholen zit in de kredietportefeuilles en de derivatenposities van de banken. De koers van Deutsche Bank is gedaald tot onder het crisisniveau van 2008. De implosie van die bankreus zou Europa opslorpen in een financieel zwart gat.

De Britten zijn grootste slachtoffer van deze dure scheiding, maar de economische fall-out stopt niet aan de grenzen van Groot-Brittannië. De aanhoudende onzekerheid dreigt een zware klap uit te delen aan de wereldeconomie, die nog bijzonder kwetsbaar is voor tegenslagen. De groei is pover en de schuldenlast blijft bijna overal overmatig groot. Het is daarom een bijzonder slecht moment om de naoorlogse consensus van integratie en vrijhandel om te buigen naar een model van protectionisme en desintegratie.

Als de Britten met de brexit één ding op hun geweten hebben, dan is dat ze dat proces van deglobalisatie dreigen te versnellen. De Wereldhandelsorganisatie waarschuwt dat het aantal protectionistische maatregelen het snelst stijgt sinds 2008. De groei van de wereldhandel vertraagt. Alle grote handelsblokken voeren al jaren een heimelijk wisselkoersoorlog. Het krijgt te weinig weerklank, maar China roomt lichtjes de waarde van haar munt af als reactie op de val van het Britse pond en de stijging van de dollar. Een ernstige zaak, want een brexit verbleekt ook bij de impact van een forse devaluatie van de yuan. Kortom, ieder-voor-zich dreigt steeds meer het nieuwe mantra van de wereldeconomie te worden.