‘De drie grote uitdagingen voor Europa in 2017’

“2017 wordt een jaar van moeilijke keuzes. Enkele fundamentele wijsheden komen dan zeker van pas”, zegt Ingo Mainert, CIO bij Allianz Global Investors voor Europese multi-asset beleggingen.

Kerstmis is niet alleen het feest van de liefde, maar ook de tijd van cadeautjes. Dat heeft misschien te maken met het Bijbelse verhaal van de drie wijzen uit het oosten. Caspar, Melchior en Balthasar brachten elk een symbolisch geschenk mee voor de pasgeboren Jezus: goud, wierook en mirre.

Welke geschenken zouden de drie koningen in 2017 mogen brengen?

25 jaar na de ondertekening van het Verdrag van Maastricht is het Brusselse model helemaal versleten. Het huidige aanmodderen blijft niet veel langer goed gaan. De huidige status quo zou een recessie slechts met moeite overleven.

In het verleden zocht de Europese Unie (EU) bij tegenslagen de oplossing meestal in verdere integratie. Maar in elk land is de bevolking nu steeds minder bereid om dat pad te volgen. De EU heeft steeds meer taken op zich genomen, zonder zich daarvoor te legitimeren. Dat begint zich nu te wreken.

In 1999 liet de huidige EU-voorzitter, Jean-Claude Juncker in Der Spiegel optekenen: “We beslissen over iets, maken dat bekend en wachten een tijdje af, om te zien wat er gebeurt. Als er geen grote verontwaardiging komt, laat staan rellen, want de meeste mensen hebben eigenlijk geen idee van wat er beslist is, zetten we een nieuwe stap tot er geen weg terug meer is.”

Maar in bijna alle EU-landen kennen eurosceptische of openlijk anti-Europese partijen steeds meer succes. Dat toont aan dat het zo niet verder kan. ‘Meer integratie waar nodig, zoveel subsidiariteit als mogelijk’, stellen experts voor. Maar de politiek neemt dat advies gewoonlijk louter ter kennis aan. Meer harmonisatie kan voornamelijk op vlak van defensie en veiligheidsbeleid, en het klimaat. Dat past bovendien binnen het historische vredesproject van Europa.

Om de (overdreven voorgestelde) deflatierisico’s tegen te gaan, heeft de ECB de monetaire sluizen geopend op een ongekende schaal. Door deze onorthodoxe versoepeling bevinden we ons nu in een grijze zone. Dat geldt zowel voor de mate waarin dit beleid binnen het mandaat van de ECB past, maar ook voor de effectiviteit van dat beleid.

Dat ultrasoepel monetair beleid kent namelijk negatieve bijwerkingen voor de financiële sector. Een lagere rente heeft op een bepaald punt niet langer een expansief maar een afremmend effect, stelden twee Princeton-economen onlangs. Er is sprake van een ‘Reversal Interest Rate’, waarbij de rente de koers van het monetaire beleid op een perverse manier doet omslaan. Dat stadium lijkt stilaan te zijn bereikt.

Er is dus een koerswijziging nodig. Dan denk ik aan een kleine rentestijging, om zo een eerste stap te zetten op weg naar een geleidelijke normalisering van het monetaire beleid. Dat zou waarschijnlijk economisch onschadelijk zijn. Bovendien zou dit ook vertrouwen creëren en uiteindelijk bijdragen aan het behoud van de onafhankelijkheid van de centrale bank.

Een aandelencultuur, of liever gezegd het ontbreken ervan, is in Duitsland bijvoorbeeld al vele jaren een favoriet onderwerp in het publieke debat. Twee jaar geleden lanceerde de Duitse overheid een initiatief om IPO’s van jonge ondernemingen aan te moedigen. De onlangs aangekondigde oprichting van een nieuw beurssegment voor kmo’s helpt, maar zal alleen niet de verlangde culturele kwantumsprong brengen. Daarvoor is een brede financiële educatie nodig.

Politieke steun zou ook welkom zijn om aandelen uit het verdomhoekje te halen, door te stellen dat aandelen geen speculatie of spielerei zijn voor wie verstandig belegt. Denk bijvoorbeeld aan het promoten van personeelsopties en opt-out regelingen in plaats van opt-in bij het pensioen. En waarom niet de herinvoering van een fiscale vrijstelling op koersaandeelwinsten, in combinatie met een langere minimale deelnametermijn, bijvoorbeeld 5 of 10 jaar? Dat laatste zou ook het langetermijnkarakter van beleggen in aandelen meer benadrukken, dan de korte, eenjarige houdperiode die tot 2009 bestond. Dit geldt niet alleen voor Duitsland.

2017 wordt een jaar van moeilijke keuzes. Enkele fundamentele wijsheden komen dan zeker van pas. Meer dan 2000 jaar geleden waren dat goud, mirre en wierook. Vandaag zijn dat misschien het subsidiariteitsprincipe, een stijgende rente en de duurzame bevordering van deelname aan productief kapitaal.

Ingo Mainert