‘De brexit-saga is het levende bewijs dat populisme niet werkt’

De brexit is een waarschuwing voor iedereen die zich laat verleiden door de lokroep van het populisme. Dat zegt Jean-Pierre Blumberg, advocaat en docent aan de Universiteit Antwerpen.

Fans van Monthy Python herinneren zich misschien de scène waarin koning Artur en zijn vazallen worden tegengehouden door de ridders die altijd “Ni” zeggen. Om doorgang te krijgen moeten ze de grootste boom van het woud vellen met een haring. Het brexit-schouwspel dat dezer dagen vertoond wordt in het Verenigd Koninkrijk heeft veel weg van dat soort absurde Britse humor. De brexit is een waarschuwing voor iedereen die zich laat verleiden door de lokroep van het populisme. Er bestaan geen simpele oplossingen voor complexe problemen.

In Engeland begint het plots te dagen dat de brexit-fantasie slechts een natte droom is. Sterker nog: het ontwerp van het terugtrekkingsakkoord bevestigt de ergste nachtmerrie van de brexiteers. De Europese Unie is een pleister die je niet zomaar van je lijf kunt trekken, tenzij met een uiterst scherpe pijn en je houdt er ontsierende littekens aan over. Het terugtrekkingsakkoord is niets minder dan een gesofisticeerde pijnstiller die intraveneus aan de Britse bevolking moet worden toegediend om haar voor een langdurige depressie te behoeden. De voor de brexiteers intrieste realiteit is dat de brexit pur sang er nooit zal komen.

Het brexit-akkoord dat op tafel ligt, leidt ertoe dat het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie verlaat om er verder lid van te blijven. Vanaf maart 2019 zal het land deel blijven uitmaken van de unie, maar dan zonder stemrecht. Die overgangsperiode eindigt in december 2020, maar kan nog worden verlengd. Dat geeft de politici langs elke kant van het Kanaal slechts 21 maanden tijd om over het belangrijkste onderdeel van de uittreding te onderhandelen, namelijk het toekomstige vrijhandelsakkoord. Vandaar dat de brexiteers in een soort artificiële comateuze toestand moeten worden gebracht. Ze zijn nog lang niet uit hun lijden verlost. De gemiddelde duurtijd voor de Europese Unie om een vrijhandelsakkoord rond te krijgen bedraagt 42 maanden. Dat betekent dat het Verenigd Koninkrijk ten vroegste in 2022 de Europese Unie helemaal kan verlaten. In het beste geval zullen er dus zes jaar verlopen zijn tussen de droom, het brexit-referendum, en de werkelijkheid, het vrijhandelsakkoord.

Als de partijen er niet uit raken, zal de vermaledijde backstop toeslaan, die het Verenigd Koninkrijk in de douane-unie houdt. De kans bestaat dus dat het land die EU-pleister nooit of pas veel later dan 2022 van zich af kan trekken. Dat is niet alleen nodig om te vermijden dat er een harde grens met Ierland komt, maar ook om te verhinderen dat de Britten langs de achterdeur ongehinderd toegang krijgen tot de Europese markt. Want Albion is perfide, weet je nog?

De brexit-saga is het levende bewijs dat populisme niet werkt. Je kunt geen land besturen enkel op basis van hoogdravende retoriek. De brexit ontstond dertig jaar geleden in de kamers van de Oxford Union, waar studenten zich oefenden in de kunst van de redevoering en waar toekomstige brexiteers zoals Boris Johnson en Michael Gove voorzitter van waren. Het referendum werd gewonnen door de tactiek van de Union toe te passen: eloquentie en humor gebruiken om je gebrek aan kennis te camoufleren. Zodra je een technische uitleg geeft, wordt je uitgefloten, want je discours is dan boring. Onthoud dat wanneer iemand u boring noemt, dat eigenlijk een belediging is: u bent een vervelende (lees: onuitstaanbare) persoon. Die Engelse elite heeft destijds voor zichzelf beslist dat het haar prerogatief is het land te besturen en dat de Europese Unie daar te veel in te zeggen heeft. Maar het uur van de waarheid is aangebroken en de wraak van de boring experts die altijd gewaarschuwd hebben voor de nefaste gevolgen zal zoet zijn. De harde brexiteers staan stilaan met hun rug tegen de muur.

Mochten de fanatieke brexiteers er toch nog in slagen het Verenigd Koninkrijk van de witte kliffen van Dover in de afgrond van een harde brexit te storten, dan geldt meer dan ooit de oude uitspraak van George Orwell: “England is a family with the wrong members in control.”