De Argentijnse economie is ziek: ‘Het geld van het IMF wordt verbrast om de peso te ondersteunen’

Met de zware devaluatie van de Argentijnse munt in augustus is het duidelijk geworden dat de partij van president Mauricio Macri, Cambiemos, haar krediet heeft opgebruikt. En dat de Amerikaanse dollar de enige echte munt blijft in het Zuid-Amerikaanse land.

In 2015 loste Mauricio Macri in Argentinië de wacht af na twaalf jaar peronistisch bewind. De markten reageerden enthousiast. Argentinië had een historische kans om zeventig jaar economische neergang te stoppen en historische beloften waar te maken. “We geloven dat het deze keer anders zal zijn”, klonk het bij Amerikaanse investeerders die op kousenvoeten terugkwamen naar het land waar protectionisme, nationaliseringen en corruptie de dienst uitmaakten.

Mauricio Macri is de zoon van de Italiaanse immigrant Franco Macri. Mauricio verdiende zijn sporen als manager van de succesrijke voetbalclub Boca Juniors en later als herkozen burgemeester van Buenos Aires. Maar na drie jaar in de nationale regering ging het met Cambiemos (laten we veranderen) weer naar af: Mauricio Macri kondigde met een bedremmeld gezicht op televisie aan dat het land steun zou zoeken bij het Internationaal Monetair Fonds om de val van de peso te stoppen. Er zouden ook weer taksen worden geheven op de export van granen, een traditioneel peronistische maatregel.

Eind augustus crashte de Argentijnse munt. Ze devalueerde met meer dan 50 procent in een week. Hoewel de macro-economische indicatoren verre van dramatisch leken, was er een stormloop op de wisselmarkt en werd de peso massaal gedumpt, vooral door de Argentijnen. Wat is er aan de hand?

Honger naar dollars

“De Argentijnen willen altijd dollars”, zegt Erik Debadts van Foto Aérea, een Argentijns bedrijf dat drones produceert voor de lokale agrobusiness. De ondernemer uit Duffel is al meer dan tien jaar in Argentinië en ziet bepaalde patronen steeds terugkomen, of de regering nu populistisch links of conservatief liberaal is, zoals Cambiemos.

“In een normaal land ga je ervan uit dat de exportsector na een devaluatie een boost krijgt en competitiever wordt. Maar dat is hier niet het geval. Een wijnexporteur uit Mendoza bijvoorbeeld die een fles malbec tegen 5 dollar op de markt brengt, zou zijn fles na de devaluatie tegen 4 dollar kunnen verkopen, omdat zijn kosten in peso zijn gehalveerd. De wijnsector zou zijn marktaandeel kunnen vergroten. Maar dat gebeurt niet. De Argentijnse wijnboer pakt liever zijn winst met de hoge dollar en de fles blijft even duur. De Argentijnen zijn speculanten.”

Dat duchtig wordt gespeculeerd blijkt ook uit de inflatie die steevast de devaluatie inhaalt, waardoor Argentinië een duur land blijft, ook voor een buitenlander. “De dollar blijft een tijdje staan, maar de inflatie raast door met 3 procent per maand en binnenkort is alles weer even duur als tevoren. Het is typisch dat een hoop producten die niet afhangen van de import toch duurder worden”, aldus Debadts.

Afhoudingen op de export

Argentinië is voornamelijk een exporteconomie die leeft van grondstoffen als soja, tarwe, maïs en mijnbouwproducten. Dat verklaart ook de obsessie van de Argentijn met het groene biljet. Door de export stromen dollars binnen en een Argentijnse ondernemer maakt het verschil door de lokale lonen in peso’s te betalen. De Argentijnse regeringen financierden traditioneel de staatskas met afhoudingen op de exportinkomsten. Zo draagt een soja-exporteur tot 25 procent af aan de Argentijnse staat.

Macri had bij zijn aanstelling een graduele afschaffing van die belasting ingevoerd, maar die belofte moet hij nu inslikken, nadat de peso in mei is onderuitgegaan en Argentinië van het IMF een lening van 50 miljoen dollar heeft gekregen. In augustus kwam de peso helemaal in een glijbaan terecht.

Volgens waarnemers zijn er verschillende redenen voor de ontwaarding van de peso en de paniekstemming: een renteverhoging in de Verenigde Staten die investeerders deed wegtrekken uit opkomende markten, een vierkant draaiende Braziliaanse economie, een aanhoudend begrotingstekort en de grote droogte van 2017 die de soja-oogst deed mislukken en waardoor er veel minder dollars dan verwacht binnenkwamen.

Ook de regering-Macri gaat niet vrijuit: de investeerders die de voorbije jaren waren toegestroomd, bleken voornamelijk speculanten die geïnteresseerd waren in de lucratieve Argentijnse overheidsobligaties (LEBAC’s), maar weer even snel in de dollar vluchtten toen de wind draaide. Daar had Macri niet op geanticipeerd.

“Het geld van het IMF wordt nu eigenlijk verbrast om de peso te ondersteunen”, zegt een Belgische industrieel die tot 2006 belangrijke investeringen in de agro-industrie had. “De nationale bank gooit hier 2 miljard dollar in een week op de markt om de wisselkoers te ondersteunen. De wisselmarkt is een bodemloze put, een monster dat jonge maagden wil: dollars. De zucht naar dollars is een probleem van de Argentijnse maatschappij. Als er een crisis is, wat doet de Argentijnse burger? Hij wil zijn kapitaal veiligstellen en koopt dollars. Dat verergert het probleem natuurlijk.”

Geen Venezuela

Het mag verbazing wekken dat het IMF zo genereus is met Argentinië, wiens economie een klein broertje blijft van de economie van buurland Brazilië. “Het IMF zet in op Argentinië omdat het wil vermijden dat het land dezelfde richting uitgaat als Venezuela”, zegt Erik Debadts. “Op dat gebied hebben het land en de koerswijziging van Macri na jaren van populistisch bewind onder de Kirchners een voorbeeldfunctie. De wereld weet dat, ondanks de slechte vooruitzichten.”

Door de wisselcrisis is de bescheiden vooruitgang die de Argentijnse economie de voorbije drie jaar had geboekt in één klap weggevaagd. Foto Aérea, het jonge Argentijns-Belgische dronebedrijfje, voelt dat ook. “Door de recente perikelen met de wisselkoers zijn we 5 procent van de omzet kwijt. Dat heeft onder meer te maken met het feit dat de overheid, een belangrijke klant, pas na drie maanden betaalt. En in peso’s.”

Erik Debadts is nochtans niet helemaal pessimistisch over de toekomst: “Veel boeren zijn onder Macri overgeschakeld van soja naar tarwe, omdat daarop geen exportbelasting is. Eind dit jaar komt er een recordoogst van tarwe. Dat zal de dollars weer doen binnenstromen.”

Overheidstekort

Patrick Adam van Desmet Engineering, een ander Belgisch bedrijf dat in de Argentijns agro-industrie actief is, is gematigd optimistisch. “Desmet bouwt industriële installaties voor de exporteurs zoals Bunge, ADM en Dreyfus. Die hebben een goede zaak gedaan met de devaluatie. Ze exporteren in dollars en betalen de lokale producenten in peso’s.”

Desmet heeft meegebouwd aan Terminal 6 in de stad Rosario, de grootste terminal voor plantaardige olie ter wereld. “We hebben de capaciteit van Terminal 6 verhoogd met 30 procent. Andere belangrijke klanten zijn producenten van bio-ethanol. Die zien na de devaluatie ook de prijs van de grondstof maïs zakken.” De boeren die hun geld van de exportgiganten als Dreyfus of Cargill in peso’s krijgen, zijn ongetwijfeld minder gelukkig. “Dat klopt. Zij kunnen voorlopig geen nieuwe tractor kopen. Of ze schaffen zaden van mindere kwaliteit aan”, zegt Patrick Adam.

Volgens Adam heeft de regering-Macri twee grote vergissingen gemaakt. “Ze was te optimistisch over de internationale context. En ze is niet eerlijk geweest over de rampzalige situatie van de economie toen ze het roer overnam. En dan doel ik vooral op het begrotingstekort. Het politieke krediet na de verkiezing had ze kunnen gebruiken voor een grotere besparingspolitiek. Nu wordt dat heel moeilijk.”

In ruil voor het hulppakket van het IMF heeft de regering beloofd het begrotingstekort naar nul te brengen tegen 2020. Is dat niet erg optimistisch, gezien de recessie? En krijgt Macri het over zijn hart keiharde besparingen door te voeren, zonder daarbij de verkiezingen te verliezen in 2019? Volgens Patrick Adam is er geen andere weg. “Macri heeft ondanks de slechte vooruitzichten een kans om herkozen te worden in 2019, omdat het peronisme momenteel verdeeld is. Maar het hulppakket van het IMF is als een aspirine. Het bestrijdt de symptomen van de crisis – de wisselkoers – maar de ziekte die Argentinië al decennia meesleept is het begrotingstekort.”