‘Chaos is Italië op het lijf geschreven’

“Wie nee stemde in het Italiaanse referendum, maakte ook een verdedigbare politieke en maatschappelijke overweging”, zegt Jasper vekeman, redacteur bij Trends.

Hoogmoed komt voor de val, blijkt nog maar eens. De Italiaanse premier Matteo Renzi is zondag het slachtoffer geworden van zijn misplaatste geloof in zijn populariteit en de steun voor zijn hervormingen. Het lijstje met politici die overmoedig hun lot verbinden aan een referendum en zo ten val komen, is zo opnieuw aangedikt.

Renzi wilde een chronisch inefficiënt politiek systeem aanpakken door macht weg te halen bij de regio’s en de Senaat, en door automatisch een meerderheid toe te kennen aan de winnaar van de verkiezingen in de Kamer. Dat zou een einde maken aan decennia van politieke instabiliteit in Italië, die heeft geleid tot een economische stilstand.

De behoefte aan een politieke hervorming is breed gedragen in Italië, ook bij de meeste oppositiepartijen. Maar door zijn hachje op het spel te zetten, maakte Renzi zijn impopulaire economische hervormingen de inzet van de campagne. Die kans om de middelvinger op te steken naar de Florentijn wilden de Italianen duidelijk niet onbenut laten.

Maar er was ook veel verzet tegen de automatische meerderheid voor de sterkste partij in de Kamer. Het huidige kiessysteem is juist opgezet om te voorkomen dat één politieke partij het laken naar zich toe trekt, om een herhaling van het debacle met het fascisme te vermijden. Wie nee stemde in het referendum bracht dus niet noodzakelijk een foertstem uit, maar kan evengoed een verdedigbare politieke en maatschappelijke overweging hebben gemaakt.

En nu? Er zijn nog veel scenario’s mogelijk, maar zowat alle wegen leiden naar nieuwe verkiezingen. Daarin zullen meer populistische partijen als de Vijfsterrenbeweging en de Lega Nord met onfrisse ideeën over migratie en de toekomst van de euro wellicht hoog scoren. Het Italiaanse politieke systeem zal dan – gelukkig – perfect doen waar het voor ontworpen is: de politieke stilstand organiseren. Voor de buitenwereld lijkt het misschien chaos, maar die is Italië op het lijf geschreven.