‘De tanker is gekeerd’: CEO’s over nieuw Europees industriebeleid

De Europese Commissie kondigde deze week in Antwerpen een nieuwe start voor het industriebeleid aan. De industriëlen reageren voorzichtig optimistisch. “Als de beleidsomslag concreet vorm krijgt, zal de Europese industrie opnieuw investeringen aantrekken”, zegt Yves Bonte, de CEO van Domo Chemicals.

“Zijn jullie gek geworden?” zo klonk exact een jaar geleden de noodkreet van de industrie aan het adres van de Europese Commissie. In de ‘Verklaring van Antwerpen’ vroeg de industrie om een grondige bijsturing van het beleid. In de Europese Green Deal was het evenwicht tussen concurrentiekracht en duurzaamheid zoek geraakt op een ogenblik dat dure energieprijzen de industrie in de tang namen. “Energie is te duur en de regelgeving te zwaar. Op die basis kun je geen solide businesscase opbouwen die je aan je raad van bestuur kunt voorleggen. Veel investeringen worden uitgesteld. Maar als de beleidsomslag vorm krijgt, zal de Europese industrie opnieuw investeringen aantrekken”, zegt Yves Bonte, de CEO van Domo Chemicals.

De industriële cri du coeur viel vorig jaar niet op een koude steen. “Vorig jaar kwam ik naar Antwerpen om te luisteren. De dialoog met de industrie heeft een nieuw industriebeleid geboetseerd. De Clean Industrial Deal is een nieuwe start”, zei Commissievoorzitter Ursula von der Leyen deze week op een druk bijgewoonde industrietop in de Antwerpse handelsbeurs. Europa wil werken aan goedkopere energie, een vermindering en vereenvoudiging van de administratieve lasten, een snellere vergunningenprocedure en een nieuw fonds van 100 miljard euro om transitietechnologie te financieren. “We horen enkele kritische geluiden, maar de tanker is wel gekeerd”, zegt Yves Verschueren, gedelegeerd bestuurder van de chemie- en farmafederatie essenscia.

Duur aardgas grootste struikelblok

De relatief hoge energieprijzen vormen het grootste struikelblok, vooral voor de energie-intensieve Europese industrie. “Aardgas is hier vijf keer zo duur als in de Verenigde Staten en elektriciteit is drie keer zo duur. Historisch is er altijd een prijsverschil geweest, maar energie was hoogstens dubbel zo duur. We zijn totaal niet competitief meer. Sommige basiscomponenten worden tegen de helft van onze kostprijs ingevoerd in Europa. Een aangepast beleid is broodnodig. De verwachtingen zijn hoog”, zegt Wim Michiels, de CEO van het chemiebedrijf Proviron en voorzitter van essenscia vlaanderen.

Aan die relatief hoge aardgasprijzen kan Europa weinig doen. Gezien de nog grote afhankelijkheid van fossiele brand- en grondstoffen, moet Europa de marktprijs voor aardgas betalen. “Dure energie is het probleem van Europa. Ik hoor niets dat verandering zal brengen in de industriële teloorgang. Europa moet opnieuw zelf meer fossiele brandstoffen produceren”, zegt de Amerikaan Peter Huntsman, de voorzitter van het chemiebedrijf Huntsman, dat zijn aanwezigheid in Europa al terugschroefde van 10.000 naar 2.400 werknemers.

De Europese Commissie houdt vast aan de klimaatdoelstellingen. “Dat geeft de voorspelbaarheid die nodig is voor investeringen”, zegt Ursula von der Leyen. “De chemie stelt de klimaatdoelstellingen niet ter discussie. Soms hebben we misschien twijfels over de economische haalbaarheid, maar we hebben de ambities omarmd. De keuze is gemaakt. De klimaatjongeren hebben veel voor elkaar gekregen. Bedrijfsleiders hebben via gesprekken met hun kinderen hun visie aangepast. Het thema is op die manier in de bestuurskamers van de ondernemingen geraakt”, zegt Wim Michiels.

Vanaf 2026 kan een hoger aanbod van vloeibaar aardgas (lng) ook in Europa voor lagere energieprijzen zorgen, maar op langere termijn moet Europa af van het aardgas als brandstof, te vervangen met groene stroom, kernenergie of koolstofarme waterstof. “Europa wil tegen 2040 de emissies van de industrie tot nul herleiden. Dat vereist de inzet van groene waterstof en de afvang van CO2. Dat kost vlot 20 euro per megawattuur. De energieprijzen zullen in Europa op langere termijn vijf tot tien keer duurder blijven dan in de VS. Is dat nog haalbaar in sectoren die blootgesteld zijn aan de internationale concurrentie? We dreigen onze industrie op te offeren”, zei Pierre Wunsch eerder deze maand nog bij de voorstelling van het jaarverslag van de Nationale Bank.

Dure stroom belemmert elektrificatie

Omdat de elektriciteitsprijs nog in grote mate gekoppeld is aan de aardgasprijs, betaalt de Europese industrie ook de stroom duur. De hoge belastingen en heffingen op elektriciteit, niet het minst in België, vertragen de wenselijke elektrificatie van de economie. De grote investeringen in het hoogspanningsnet dreigen de factuur nog hoger te jagen via hogere transmissienettarieven. “Belastingen en heffingen verhogen onze elektriciteitsfactuur met een factor 2,5. Op die manier kunnen we moeilijk competitief zijn. Moeten de investeringskosten in de versterking van de transmissienetten doorgerekend worden aan de verbruiker? De aanleg van de autosnelwegen is ook door de maatschappij gedragen. Tegelijk beseffen we dat de budgettaire ruimte heel beperkt is”, zegt Wim Michiels.

Het chemiebedrijf Evonik wil de eigen productieprocessen bijna volledig elektrificeren. “Aardgas als brandstof is passé. Maar als we afscheid nemen van duur aardgas om vast te stellen dat er onvoldoende betaalbare groene stroom is, dan geraken we geen stap verder”, zegt Ivan Pelgrims, de CEO van Evonik Antwerpen. “Het is daarom een must dat België in kernenergie blijft. Ook de ontwikkeling van kleinere kernreactoren (SMR’s) is een bittere noodzaak. De elektriciteitsprijs hoeft in België niet hoger te liggen dan in de VS. De elektriciteitsprijs is nog te veel gekoppeld aan de aardgasprijs. Dat is niet goed. Gebruik gezond boerenverstand en je weet dat de prijs van wind- of kernenergie niet hoeft gekoppeld te zijn aan de prijs van aardgas.”

Pesterij van regelgeving

Naast dure energie is een verstikkende regelgeving een andere doorn in het oog van de industrie. “De bestaande rapporteringsverplichtingen zijn een pesterij waar enkel de consultants beter van worden. Schaf die rapporteringslast af”, zegt Wim Michiels. “De rapportering vergt enorm veel tijd en middelen. We betalen liever een aantal ingenieurs die onze uitstoot kunnen verminderen, dan dat we mensen moeten aanwerven om dikke rapporten te schrijven”, zegt Yves Bonte. De Europese Commissie kondigt alvast aan dat 90 procent van de bedrijven zal vrijgesteld worden van de verplichting om het koolstofgehalte van hun invoer te rapporteren, omdat die 90 procent slechts goed is voor 1 procent van de uitstoot.

Voorzichtig optimisme

De begrafenisstemmig van vorig jaar heeft plaats gemaakt voor een voorzichtig optimisme. “Nu hebben we niet de zoveelste richtlijn nodig, maar concrete maatregelen die onze energiekosten verlagen”, zegt Ivan Pelgrims. “We verwachten concrete actie”, zegt ook Philippe Kehren, de CEO van Solvay. “We hebben steun nodig om de klimaattransitie te realiseren. We investeren nu om CO2-taksen te vermijden. Dat is geen businesscase. Geef de industrie meer gratis uitstootrechten. Als de industrie hier verdwijnt, verliest iedereen, ook het klimaat.”

“De Antwerpse petrochemische cluster is niet ten dode opgeschreven”, zegt Ivan Pelgrims. “In het havengebied kunnen bedrijven de transitie beter aan door samen te werken. En de industrie heeft haar tanden laten zien en politici hebben begrepen dat er iets moet veranderen. Het gevoel van hoogdringendheid is er.  Het is nu afwachten welke maatregelen door de administratieve molen geraken. Eenvoud is daarbij een must. We maken intern ook geen documenten van honderden bladzijden.”

Europa zal het moeten hebben van zijn innovatiekracht om concurrentiekracht en klimaatdoelstellingen te verzoenen. “Europa is innovatief, maar heeft het moeilijk om die innovatie te vertalen in producten en toegevoegde waarde. Het vraagt grote investeringen om innovatie naar de markt te brengen en op schaal te produceren. Die investeringen worden enkel beslist in een stabiel en competitief kader”, zegt Yves Bonte.