Het komende jaar geeft landen in Noord-Amerika een goede reden om hun banden aan te halen en samen feest te vieren. In juni organiseren Mexico, de Verenigde Staten en Canada de Wereldbeker voetbal voor mannen. In juli beginnen de drie landen met een herziening van hun vrijhandelsakkoord.
Donald Trump werpt een schaduw over beide evenementen. Hij heeft ermee gedreigd sommige voetbalwedstrijden in de Verenigde Staten te verplaatsen uit steden die hij als gevaarlijk beschouwt. Dat hij niet de bevoegdheid heeft om dat te doen, zal hem er waarschijnlijk niet van weerhouden het te proberen. De Wereldbeker voetbal onderstreept al wie de leiding heeft in het driehoeksverband: de Verenigde Staten organiseren 78 van de 104 wedstrijden, Mexico en Canada elk dertien. Als gastlanden zijn de drie teams automatisch gekwalificeerd, maar ze komen in verschillende poules terecht, zodat ze elkaar pas in de knock-outfase kunnen ontmoeten.
De herziening van de overeenkomst tussen de Verenigde Staten, Mexico en Canada (Usmca) zal nog moeilijker verlopen. De drie partijen moeten beslissen of ze de overeenkomst met nog eens zestien jaar verlengen. Doen ze dat niet, dan kan dat leiden tot jaarlijkse herzieningen, totdat de overeenkomst in 2036 automatisch afloopt. Dat een van de partijen zich uit de overeenkomst terugtrekt, is weinig waarschijnlijk. Usmca was een initiatief van Trump tijdens zijn eerste ambtstermijn, ter vervanging van de Noord-Amerikaanse Vrijhandelsovereenkomst (Nafta), die hij “de slechtste overeenkomst ooit” noemde. Nu is hij een koele minnaar van Usmca. Hij geeft eerder de voorkeur aan zijn America First-visie.
Het grootste blok
Er staat veel op het spel. De Noord-Amerikaanse economische ruimte is qua productie het grootste vrijhandelsblok ter wereld, met een gezamenlijk bbp van 31 biljoen dollar, of 28 procent van het mondiale bbp. De interregionale handel bedraagt meer dan 2 biljoen dollar per jaar, meer dan het Cptpp, dat voornamelijk door landen in Azië-Pacific is ondertekend, en op de tweede plaats na de Europese Unie. Noord-Amerika is goed voor 14 procent van de wereldwijde export.
Een stel mannen tegen een voetbal laten trappen, zal kinderspel zijn vergeleken met de beslissingen over de vrijhandelsovereenkomst.
De drie economieën vullen elkaar aan: de Verenigde Staten leveren kapitaal, innovatie en schaalgrootte; Canada levert natuurlijke hulpbronnen en energie; en Mexico levert arbeidskrachten en productiecapaciteit. Samen vormen ze toeleveringsketens die geen van alle afzonderlijk zou kunnen repliceren. Auto’s en apparaten passeren tijdens de productie meerdere keren de grenzen. Die integratie heeft het blok geholpen om te concurreren met Azië, met name met China. Om nog beter te kunnen concurreren, is echter nauwere samenwerking nodig. Een verstoring van de toeleveringsketens in Noord-Amerika zou leiden tot hogere prijzen voor consumenten en een vermindering van het concurrentievermogen van de wereldwijde export van de regio.
Mexico is het kwetsbaarst voor een verstoring van de Usmca: meer dan 80 procent van zijn export gaat naar het noorden. Maar ook de andere twee landen zouden eronder lijden. Drie kwart van de Canadese export gaat naar de Verenigde Staten. Bijna een kwart van de Amerikaanse export gaat naar zijn twee buurlanden, vaak vanuit politiek gevoelige sectoren zoals de landbouw. De invoerheffingen van Trump hebben al veel schade aangericht.
Moeizame onderhandelingen
Dat alles maakt de verlenging van de Usmca waarschijnlijk, maar de onderhandelingen kunnen moeizaam verlopen. Trump wil onder meer strengere regels voor het aandeel onderdelen uit een regio dat in een voertuig moet zitten om in aanmerking te komen voor tariefvrije handel. Daarnaast zijn er zorgen over China. Trump ziet Mexico als een achterdeur voor Chinese bedrijven om regionale toeleveringsketens binnen te komen. Andere klachten zijn onder meer niet-tarifaire belemmeringen voor de export van zuivelproducten naar Canada en het energiebeleid in Mexico, dat staatsbedrijven bevoordeelt.
Mexico en Canada kiezen voor een andere aanpak. Canada heeft kritiek geuit op de “breuk” die Trump veroorzaakt. De Mexicaanse president, Claudia Sheinbaum, heeft geprobeerd zijn respect te winnen door aan veel eisen tegemoet te komen. Mexico heeft bijvoorbeeld een instantie opgericht die Chinese investeringen controleert en het heeft tarieven voorgesteld op import uit landen waarmee het geen vrijhandelsovereenkomst heeft (ook gericht tegen China). Beide landen zeggen dat ze meer binnen hun eigen grenzen zullen produceren.
De binnenlandse politiek zal de zaken nog ingewikkelder maken. Trump staat in november voor tussentijdse verkiezingen en zal zich richten op zijn achterban. Hij houdt de regio nauwlettend in de gaten, terwijl hij hard optreedt tegen migratie en drugshandel. Mexico heeft geholpen het aantal migranten terug te dringen, maar het ontmantelen van drugsbendes is moeilijker. Sommige Republikeinen willen doelen in Mexico bombarderen, wat de betrekkingen in een crisis zou storten.
Sheinbaum is enorm populair, maar heeft haar eigen problemen. Samenwerken met Trump en tegelijk de soevereiniteit van haar land verdedigen, is een delicate evenwichtsoefening. Een hervorming van het rechtssysteem, waarbij beroepsrechters worden vervangen door verkozen rechters, heeft investeerders afgeschrikt. De groei is beperkt en de regering heeft weinig geld te besteden aan infrastructuur die deze zou kunnen stimuleren.
2026 brengt dus onzekerheid voor Noord-Amerika. Een stel mannen tegen een voetbal laten trappen, zal kinderspel zijn vergeleken met de beslissingen over de Usmca.
