Biostatisticus Tom Wenseleers (KU Leuven): ‘Omikron kan 40 tot 50 procent van de bevolking besmetten’

Nu de besmettingscijfers fel stijgen en ook het aantal ziekenhuisopnames opnieuw naar boven kantelt, zal omikron de volgende weken het land regeren. Het is daarbij bang afwachten of de zorg het zal houden. ‘De epidemiologen houden hun hart vast, want een zeer snelle stijging van de cijfers botst opnieuw op een beperkte ziekenhuiscapaciteit’, zegt Tom Wenseleers, biostatisticus aan de KU Leuven.

Omikron is minder ziekmakend dan de deltavariant. Kan dat ons over de streep trekken?

Tom Wenseleers: “We dreigen het slachtoffer te worden van de wet van de grote getallen omdat we voor een muur van besmettingen staan. Zelfs al is omikron half zo ziekmakend als delta, zoals de jongste data suggereren, dan nog zal de lagere hospitalisatiegraad onvoldoende compenseren voor de forse toename van het aantal besmettingen. De belasting op de zorg dreigt bijzonder groot te worden. Het individuele risico van omikron is relatief beperkt en vergelijkbaar met griep, maar voor de zorg, en alle andere patiënten die dringende zorg nodig hebben, is het risico veel groter omdat het aantal besmettingen veel hoger zal liggen dan bij griep. Modellen van onderzoekers van de London School of Hygiene and Tropical Medicine laten zien dat 40 à 50 procent van de bevolking besmet zou kunnen raken met omikron de komende maanden. Afgaand ook op de cijfers uit het Verenigd Koninkrijk zou daarvan naar schatting ongeveer 0,5 procent in het ziekenhuis kunnen belanden. Het grote probleem is de concentratie in een korte tijdsspanne. Mocht de halve bevolking in dezelfde maand griep krijgen, dan zou de zorg ook overspoeld worden.

Kan de boostercampagne het aantal besmettingen en ziekenhuisopnames beperken?

Tom Wenseleers: “De boostercampagne werd al verrekend in deze prognoses, en boosters zijn sowieso de beste manier nu om het risico op ernstige ziekte sterk naar beneden te halen. De bescherming tegen symptomatische ziekte neemt wel relatief snel af na de derde prik, omdat het vaccin niet op maat gemaakt is van de omikronvariant, maar bescherming tegen ernstige ziekte blijft wel langer. Het lijdt echter weinig twijfel dat een vierde prik met een aangepast vaccin ook nog zal volgen. De hoop is ook dat het ziektebeeld van covid-19 golf na golf steeds milder zal worden omdat ons immuunsysteem steeds beter getraind raakt, maar we blijven op het fundamentele probleem botsen dat de besmettingen te snel oplopen bij een te lage buffercapaciteit van de ziekenhuizen. Tot nu toe dook er om de zes maanden een variant op. We moeten daarom streven naar een structurele oplossing door de vaccins sneller aan te kunnen passen aan nieuwe varianten. Nu duurt dit proces nog te lang. In principe ligt de tijd tot productie, inclusief kwaliteitscontrole, van een aangepast mRNA- vaccin bij Pfizer nu op anderhalve maand. De complexe goedkeuringsprocedures blijven echter een flessenhals. Tegen dat een vaccin aangepast aan een nieuwe variant mag toegediend worden, zijn we een paar Griekse letters verder in het alfabet. Bij de seizoensgriep hebben we, door het alterneren van epidemieën op het noordelijk en het zuidelijk halfrond, steeds een half jaar de tijd om vaccins te kunnen aanpassen. Bij het coronavirus hebben we die tijd helaas niet.

Een positieve noot is misschien dat omikron sneller uitgeraasd zal zijn dan delta?

Tom Wenseleers: “Omikron verspreidt zich veel sneller dan delta, niet omdat omikron intrinsiek besmettelijker is, maar omdat omikron onze immuniteit beter kan omzeilen én ook omdat de incubatietijd korter lijkt. Omikron kan volgens een Zuid-Koreaanse studie al na 2,2 dagen doorgegeven worden, tegenover 4 dagen in het geval van de deltavariant. Dat impliceert dat de besmettingscurve veel sneller stijgt, maar ook sneller zal dalen. De korte incubatieperiode betekent ook dat een klassiek test & trace beleid heel moeilijk wordt. Sneltesten zouden wel hun nut kunnen bewijzen, ook al zijn die niet 100 procent waterdicht. De kortere incubatieperiode maakt het ook logisch om de quarantaine te verkorten, maar ik zou dan wel ijveren om twee negatieve sneltests te eisen bij terugkeer uit quarantaine. Dat kan een oplossing zijn om personeelsuitval door besmettingen en quarantaines in kritische sectoren te beperken.