Bestsellerauteur David Epstein: ‘Ga flirten met je mogelijke zelven’

Niet vroege, maar late specialisatie is de sleutel tot succes, stelt de Amerikaanse bestsellerauteur David Epstein. En mensen doen er verstandig aan zich niet op te sluiten in een specialisme, maar een brede persoonlijke en professionele kennis te ontwikkelen.

Earl Woods had het parcours van zijn zoon Tiger al heel vroeg uitgestippeld. Hij vond dat hij de opvoeding van de drie kinderen uit zijn eerste huwelijk te licht had aangepakt, nu zou hij het beter doen. En het ging helemaal zoals hij het had bedacht. Hij gaf zijn zoon zijn eerste golfclub toen hij tien maanden was. Op zijn tweede won Tiger zijn eerste jeugdtoernooi. Toen hij vier was, zette Earl zijn zoontje af bij een golfbaan en haalde hem acht uur later weer op. Tiger Woods was al beroemd toen hij zich inschreef aan de universiteit. Hij werd de beste golfer die de sport ooit heeft gekend. In twee boeken legde Earl Woods uit hoe hij van zijn zoon een topper heeft gemaakt. Samengevat: kies heel vroeg een specialiteit, oefen als een gek en twijfel nooit aan je keuze.

Als dat klopt, dan was Roger Federer nooit de nummer één in het tennis geworden. Als jongen deed Federer allerlei sporten. Zijn moeder, die tennisles gaf, weigerde hem te coachen, omdat hij de bal nooit op een normale manier terugsloeg. Als tiener begon hij wel meer te tennissen, maar dan vooral voor de babbel met zijn vrienden achteraf. Zijn ouders zetten hem niet onder druk om een proftennisser te worden. “We hadden geen plan A en geen plan B”, zei zijn moeder later. Tegen dat hij zich echt op de sport toelegde, hadden duizenden jongens van zijn leeftijd al een grote voorsprong op Federer. Hij had geen vroege specialisatie nodig om zijn talent te ontwikkelen. Federer houdt vol dat alle sporten die hij heeft beoefend, hem hebben geholpen om aan de top te raken.

In boeken over persoonlijke ontwikkeling wordt het levensverhaal van Tiger Woods vaak aangehaald als voorbeeld van wat mensen allemaal kunnen bereiken als ze maar vroeg genoeg focussen. Zijn verhaal is mediageniek, stelt de Amerikaanse journalist en bestsellerauteur David Epstein vast, maar topsporters die zoals Roger Federer op jonge leeftijd van alles hebben geprobeerd voordat ze zich op één sport richtten, zijn veel talrijker. Dat is niet alleen het geval in de sport: in alle domeinen zijn er mensen die juist door hun veelzijdigheid en hun brede interesse zijn geslaagd, al hebben ze hun bestemming soms via omwegen bereikt. In zijn nieuwe boek legt hij uit dat niet vroege, maar late specialisatie de sleutel tot succes is. “De uitdaging waar we allemaal voor staan, is hoe we de voordelen van een brede algemene ontwikkeling kunnen behouden in een wereld die steeds meer aanspoort tot hyperspecialisatie.”

Test en leer

Vincent van Gogh mislukte als kunsthandelaar, leraar, boekhandelaar en predikant. Zijn broers raadden hem aan dan maar werk te zoeken als kapper of timmerman. Hij was 27 toen hij besloot kunstenaar te worden. J.K. Rowling faalde tot haar dertigste “op een epische schaal”, zei ze over zichzelf toen ze terugblikte op haar leven voordat ze Harry Potter had bedacht. Hun late start heeft hun kansen niet verknoeid. Epstein is er zelfs van overtuigd dat ze die mislukkingen nodig hadden om succesvol te zijn.

We vinden het allemaal normaal dat we al vroeg een specialiteit kiezen en onszelf al meteen in een hokje stoppen, “zoiets als op je zestiende moeten beslissen of je met je liefje van de middelbare school wil trouwen”. Uiteindelijk blijken drie op de vier Amerikaanse academici een baan te hebben die niets te maken heeft met hun diploma. Ze volgden het carrièrepad van Roger Federer, niet dat van Tiger Woods. Ze hebben zichzelf door de jaren ontdekt en, vaak door toeval en grillige zijwegen, een beroep gevonden dat past bij hun vaardigheden en hun talent. De leus dat opgevers nooit winnen, is gewoon slecht advies. Mislukken kan je ook als je vasthoudt aan een baan die je niet durft op te geven, stelt Epstein. Zelfs als mensen besluiten iets totaal anders te gaan doen, is de opgedane ervaring waardevol. “Ga flirten met je mogelijke zelven”, adviseert Epstein. “Test en leer.”

Het onderwijs, dat is gericht op vroege specialisatie, maakt dat moeilijk. Scholen moeten studenten leren nadenken, en dat doen ze juist niet, vindt Arturo Casadevall, het hoofd van de afdeling moleculaire microbiologie en immunologie aan de Johns Hopkins University – de Amerikaanse universiteit die een sleutelrol speelt in het onderzoek naar covid-19. “Er zijn mensen die rondlopen met alle kennis van de mensheid op hun telefoon, maar geen idee hebben hoe ze die moeten toepassen”, zegt hij.

Tegen de stroom in is Casadevall bezig een deel van de opleiding te ontspecialiseren. Het R3ISE-studieprogramma begint met interdisciplinaire vakken zoals filosofie, geschiedenis, logica, ethiek, statistiek en communicatie. Voor het vak ‘Anatomie van wetenschappelijke fouten’ sporen studenten denkfouten op in bestaand wetenschappelijk onderzoek. Voordat jonge wetenschappers zich specialiseren, moeten ze leren redeneren, is het uitgangspunt. Casadevall maakt zich zorgen over het grote aantal wetenschappelijke onderzoeken dat wordt ingetrokken omdat ze fouten bevatten.

Darts gooiende chimpansee

Expertise kan leiden tot een ernstige vorm van bijziendheid, waarschuwt Epstein. “Als je alleen maar een vulkanoloog bij de hand hebt, lijkt het alsof elk uitsterven van een diersoort het gevolg is van een vulkaanuitbarsting”, merkt hij op. Experts blijken belabberde voorspellers te zijn – zo onnauwkeurig als “een darts gooiende chimpansee”, vat een onderzoeker het samen. Zo werden de meeste Ruslandkenners compleet verrast door de snelle implosie van de Sovjet-Unie. Ze bakkeleiden met andere Ruslandkenners over de hervormingen van partijleider Michail Gorbatsjov en hadden zo’n vertrouwen in hun eigen deskundigheid, dat ze doof waren voor elkaars argumenten. Nog een ontnuchterende vaststelling: een studie heeft uitgewezen dat de prognoses van 22 van de grootste internationale banken over de wisselkoers tussen de dollar en de euro waardeloos zijn.

In 2011 zette een Amerikaanse overheidsorganisatie een voorspellingstoernooi op, dat vier jaar liep. Een van de teams die eraan deelnamen, bestond uit mensen met uiteenlopende, brede interesses, zonder gespecialiseerde achtergrond. Ze brachten hun concurrenten zo’n verpletterende nederlaag toe, dat hun score maar werd geheimgehouden. Ze waren succesvol omdat ze ‘actief ruimdenkend’ waren, stelt de Amerikaanse psycholoog Jonathan Baron. Actief ruimdenkende mensen kijken met een externe blik naar een probleem, zijn heel nieuwsgierig en hebben een breed perspectief. Ze zijn er niet op uit anderen te overtuigen van hun deskundigheid en hun gelijk, maar zien hun ideeën als hypotheses die moeten worden getest en uitgedaagd. Specialisten zijn voor hen een belangrijke steun, maar als leverancier van feiten, niet van meningen. “Diepte kan ontoereikend zijn zonder breedte”, besluit Baron.

Charles Darwin was zo’n actief ruimdenkende wetenschapper. Hij ontwikkelde zijn evolutietheorie door inlichtingen in te winnen via een wereldwijd netwerk van 231 correspondenten, die ieder een expertise hadden in heel uiteenlopende domeinen zoals geologie, planten, vogels, zeepokken, wormen of het kruisen van dieren. Hij voegde al die kennis samen, stelde zijn ideeën onvermoeibaar ter discussie en verwierp de ene hypothese na het andere, tot hij tot een theorie overhield die klopte met de informatie die hij had verzameld.

De wetenschap heeft meer dan ooit behoefte aan zulke laterale denkers. De hyperspecialisatie zet een rem op de wetenschappelijke vooruitgang, betreurt Arturo Casadevall. Zo is het contraproductief dat microbiologen onderzoek doen naar één puzzelstukje van de immuniteit, terwijl het immuunsysteem een samenhangend geheel is. “Er zijn allemaal parallelle loopgraven, en het komt zelden voor dat iemand opstaat om in de volgende loopgraaf te gaan kijken wat ze daar aan het doen zijn”, zegt Casadevall. Een onderzoeker die zich zijn hele carrière met één celtype bezighoudt, heeft wel veel meer kans om geldschieters te vinden. Een wetenschapper die een financieringsaanvraag voor een interdisciplinair onderzoek indient, maakte het zichzelf lastig.

Serievernieuwers

Op de universiteit was het Alph Bingham opgevallen dat kennis uit een ander vakgebied vaak het beste hielp om een wetenschappelijk probleem op te lossen. Toen hij vicepresident van de onderzoeks- en ontwikkelingsstrategie bij het Amerikaanse farmabedrijf Eli Lilly werd, zette hij 21 problemen waar zijn onderzoekers hun tanden op stuk hadden gebeten op een website, en riep het publiek op die op te lossen. Het lukte. Eén doorbraak was te danken aan een advocaat die gespecialiseerd was in chemische patenten.

Uit dat initiatief ontstond in 2001 een apart bedrijf, InnoCentive, dat een beroep doet op externe kennis om heel gespecialiseerde vraagstukken te ontwarren. Ruim een derde van die uitdagingen heeft sindsdien een oplossing gevonden. InnoCentive werkt doordat insiders zich zo blindstaren op hun subsubspecialisme dat ze niet meer buiten de begane paden kunnen denken, stelt Epstein vast. “We zouden verwachten dat alleen hypergespecialiseerde experts moderne innovatie kunnen aansturen, maar de toenemende specialisatie creëert in de praktijk nieuwe kansen voor buitenstaanders.”

Abbie Griffin, hoogleraar marketing aan de universiteit van Utah, schreef een boek over wat ze ‘serievernieuwers’ noemt: probleemoplossers met een brede kijk, die heel uiteenlopende informatie op een nieuwe manier met elkaar kunnen verbinden. Ze waarschuwt dat bedrijven zulke potentiële innovators vaak mislopen, omdat ze niet netjes passen in de strak gedefinieerde selectiecriteria van de hr-afdelingen – ze stuiten “als ronde pinnen op vierkante gaten”. “Kijk uit naar een breed scala aan interesses”, raadt Griffin personeelsmanagers aan. “Kijk uit naar meerdere hobby’s en nevenactiviteiten. Als de kandidaat zijn of haar werk beschrijft, heeft hij of zij dan de neiging zich te richten op de grenzen en de raakvlakken met andere systemen?”

Zo blijken opvallend veel Nobelprijswinnaars er een artistieke hobby op na te houden. Steve Jobs vertelde in een toespraak hoe belangrijk de kalligrafielessen waren die hij had gevolgd. “Toen wij de eerste Macintosh-computer aan het ontwerpen waren, kwam het allemaal bij me terug”, herinnerde hij zich. “De Mac was de eerste computer met een mooie typografie. Als ik op de universiteit niet op die cursus was gestoten, zou die nooit verschillende lettertypes hebben gehad. En aangezien Windows de Mac maar gewoon heeft gekopieerd, zouden andere pc’s die ook niet hebben gekregen.”